Đúng như tiêu đề, trong cuốn sách tội phạm học hai anh em nhà Heath đã đề cập đến vấn đề cốt lõi để phát triển trong cuộc sống ngày nay: “Luôn cố gắng thay đổi theo hướng tích cực”. Điều đáng lưu ý ở đây là có rất nhiều chi tiết và dẫn chứng liên quan đến phép ẩn dụ thú vị, kết hợp với các mô hình để độc giả có thể cảm nhận rõ nét hơn. Cuốn sách tội phạm học cho ta thấy mọi chuyển biến dẫn tới thành công đều tuân theo một công thức chung mà chúng ta hoàn toàn có thể vận dụng để tạo nên đổi thay cần thiết. Dù mong muốn to lớn của chúng ta là có thể xoay chuyển cả thế giới hay điều nhỏ bé như vòng eo của mình.
Sơ lược về tác giả
Anh em tác giả Chip và Dan Heath – một người là giáo sư còn người kia là nhà nghiên cứu tại các trường đại học hàng đầu nước Mỹ. Họ luôn dẫn dắt người đọc bằng lối viết dễ cảm thụ, ngòi bút gần gũi với đời sống, không ví von cầu kỳ. Ngay những vấn đề trừu tượng như mâu thuẫn giữa lý trí và tình cảm gây khó khăn để thay đổi cũng được tác giả cụ thể hóa qua việc ăn kiêng: “Lý trí muốn ta giữ dáng để mặc bikini trong khi tâm lý lại đòi ăn bánh nướng Oreo”. Chính vì thay đổi rất khó và hầu như ai cũng ghét thay đổi nên qua cuốn “Thay Đổi: Bí quyết thay đổi khi thay đổi trở nên khó khăn” hai tác giả đã đưa ra một mô hình để việc làm chủ sự thay đổi trở nên dễ dàng hơn.
Đối tượng hướng tới
Cuốn sách hướng tới những độc giả mong muốn thấu hiểu bản thân, tạo bước ngoặt đổi thay và chuyển biến tích cực trong cuộc sống.
Điều bạn cần biết
Bộ não con người giống như một chú voi có người quản tượng cưỡi phía trên. Người đàn ông đó lên kế hoạch, phân tích tình huống còn chú voi sẽ điểu khiển các dòng năng lượng cảm xúc. Để tạo nên bước ngoặt, điều tất yếu là người quản tượng phải kết hợp ăn ý với chú voi của mình.
Qua đó, tác giả ngụ ý rằng trong điều kiện bình thường, người quản tượng dễ dàng điều khiển chú voi theo ý mình. Tuy nhiên, muốn để chú voi làm những việc vốn không quen thuộc với nó quả thực rất khó Khi đó, người quản tượng phải vật lộn và tốn rất nhiều công sức để chế ngự chú voi khổng lồ. Và trong mỗi chúng ta cũng vậy. Hãy tưởng tượng, buổi tối lý trí của bạn bảo rằng sáng mai cần phải thức dậy sớm. Và bạn rất quyết tâm để làm điều ấy. Thế nhưng đến sáng hôm sau, chuông báo thức reo inh ỏi, bạn chỉ muốn tắt nó đi và ngủ tiếp. Lý trí và cảm xúc của bạn vật lộn với nhau. Khi bạn quyết định tắt đồng hồ và ngủ tiếp chính là khi lý trí của bạn hoàn toàn bị đè bẹp bởi con voi cảm xúc khổng lồ.
Và từ đó, anh em nhà Heath đã lập ra một mô hình thay đổi như sau:
Chỉ dẫn người quản tượng: Bạn phải chắc chắn rằng bạn biết rõ người quản tượng muốn đi tới đâu, làm sao để anh ta tới được đó và làm thế nào để những người khác cũng đi tới được (nếu có).
Thúc đẩy chú voi: Hiểu biết không bao giờ là đủ. Một lần nữa bạn cần chắc chắn rằng chú voi sẽ luôn nghe lời với việc thay đổi. Hãy thay đổi từ những điều nhỏ nhặt (để tránh việc choáng ngợp và mất kiểm soát) và thúc đẩy lối suy nghĩ tích cực.
Định hình hướng đi: Thay đổi môi trường để thay đổi hành vi. Hãy xây dựng thói quen. Thói quen rất dễ “truyền nhiễm”: Cách tốt nhất để thay đổi là sống chung với những người có thói quen mà mình muốn hình thành cho bản thân.Đó chính là vấn đề cốt lõi của sự thay đổi. Bạn đang thay đổi điều gì? Bạn đang tập trung vào “người quản tượng”, “chú voi” hay môi trường của mình?
Chỉ dẫn người quản tượng
Tìm điểm sáng: Để dẫn dắt minh họa về sự thay đổi, tác giả đã đưa ra rất nhiều ví dụ cụ thể từ thực tế cũng như trong những nghiên cứu khảo sát hành vi con người. Ví dụ, vào năm 1990, Jerry Sternin làm việc trong một tổ chức tội phạm quốc tế về Bảo trợ trẻ em, ông đến Việt Nam để cải thiện tình hình suy dinh dưỡng ở trẻ. Ông được nghe báo cáo phân tích nguyên nhân vấn đề: hệ thống chăm sóc sức khỏe đơn sơ, nghèo đói bao trùm cả đất nước, thiếu nước sạch, người dân ở nông thôn không quan tâm đến vấn đề dinh dưỡng của trẻ… Và mọi vấn đề đều nghiêm trọng. Bản thân ông không thể giải quyết được các vấn đề mang tầm vóc quốc gia này. Nếu giải quyết được cũng không thể giải quyết trong một sớm một chiều. Nhưng ông chợt nhận ra, không phải tất cả trẻ em đều suy dinh dưỡng, vẫn có một số đứa trẻ “béo tốt”. Ông mời những bà mẹ có con to khỏe, nặng cân chia sẻ kinh nghiệm cho các bà mẹ khác. Ông tiếp tục đem kinh nghiệm này nhân rộng ra các vùng quê khác để cải thiện tình hình, vì những người mẹ khác vốn luôn dành tình yêu thương cho con cái (chú voi) và giờ họ cần định hướng (người quản tượng) chứ không phải động lực. Sau khi áp dụng phương thức này, sáu tháng sau, 65% trẻ em trong vùng đã có điều kiện dinh dưỡng tốt hơn.
Vạch ra những bước đi cụ thể: Một nhóm bác sĩ nghiên cứu về bệnh đau hông kinh niên của một bệnh nhân. Họ đưa ra hai phương pháp giải quyết, một là hoàn toàn dùng thuốc (phương thức “cổ truyền”) và hai là phẫu thuật thay thế bộ phận hông cũ. Sau đó họ nghiên cứu tiếp hai trường hợp trong quá khứ và sau đó chỉ có 28% các bác sĩ chọn sử dụng thuốc, số còn lại quyết định bệnh nhân này cần phẫu thuật. Từ đó ta có thể thấy, để đưa ra một lựa chọn cụ thể và quyết định thoát khỏi lối mòn cần những dẫn chứng cụ thể. Ta cần vạch trần lý do tại sao ta lại làm thế? Những dẫn chứng cụ thể và đủ thuyết phục mới có thể thay đổi thói quen của “người quản tượng”.
Xác định đích đến: Vào giữa năm 1980, tại Mỹ một công ty chuyên nghiên cứu tư vấn đầu tư đã vô cùng xấu hổ khi bị tụt hạng xuống thứ 15 trên bảng xếp hạng top các đơn vị tư vấn đầu tư vì không thể tăng lợi nhuận trong nhiều tháng liền. Hội đồng quản trị ra quyết định chiêu mộ một giám đốc mới. Vị giám đốc này lập tức đặt mục tiêu nghiên cứu và tư vấn trong tháng đầu của công ty lên mức 125 khách hàng. Ông cải thiện và khuyến khích môi trường làm việc nhóm, bằng cách yêu cầu họ hãy thật lòng khen ngợi nhau ít nhất hai lần trong bài diễn thuyết. Hơn thế nữa, ông khẳng định rằng ông sẽ dẫn dắt công ty cán mốc vị trí top 5 trên bảng xếp hạng vào một ngày không xa. Trong ba năm ngắn ngủi, con số đó không chỉ dừng lại top 5 mà là đứng đầu bảng. Qua đây, ta nhận thấy rõ về việc đặt mục tiêu rõ ràng sẽ kìm hãm “người quản tượng” chùn bước.
Thúc đẩy chú voi
Kiếm tìm xúc cảm: Attila – giám đốc một đơn vị hỗ trợ trẻ em, chuyên giúp đỡ những đứa trẻ đi sai lối, có tư tưởng lệch lạc và phạm tội – thay vì chọn các trại cải tạo ông quyết định gửi chúng đến nhóm nhà tình thường. Chính vì vậy, đơn vị đã phải hoạt động với ngân sách eo hẹp, việc thanh toán bị đình trệ khiến khả năng hỗ trợ của tổ chức này ngày càng suy giảm. Và rồi, ông dần từ bỏ công việc. Nhận thấy trở ngại đó, đồng nghiệp đã dẫn Attila đi tham quan một tổ chức phi lợi nhuận khác. Ở đó, Attila tận mắt chứng kiến những thách thức tài chính mà ông gặp phải. Sau chuyến đi, cùng với tình thương dành cho cộng đồng, ông quyết tâm thay đổi hệ thống làm việc, đẩy nhanh công tác đầu tư và huy động vốn một cách cụ thể để tiếp tục duy trì hỗ trợ trẻ vị thành niên. Cảm xúc và cái nhìn trực quan là liều thuốc thúc đẩy “chú voi” trong bạn.
Phát triển bản thân: Vào năm 1977, loài vẹt St.Lucia đối mặt với nguy cơ tuyệt chủng. Người dân vùng này không đề cao các loài chim và liên tục tổ chức các sự kiện “ăn thịt vẹt” như một nghi lễ. Các nhà bảo tồn sinh học biết rằng họ sẽ thất bại nếu cố gắng dùng lý lẽ để giải thích với người dân bản địa, vì vậy họ đã dùng cảm xúc. Họ làm cho người dân nơi đây nghĩ rằng việc loại vẹt Lucia có ở vùng đất này là niềm tự hào lớn. Chiến dịch bao gồm cả việc in áo phông, dán stickers và thi sáng tác các bài hát về vẹt Lucia. Và trong suốt mười lăm năm sau đó, không có một chú vẹt nào bị săn bắn.
Định hình hướng đi
Gây dựng thói quen: Cách mà môi trường sống tác động lên mỗi cá nhân chính là gia cố thêm thói quen xấu và làm suy thoái mọi thói quen tốt. Thói quen vô cùng quan trọng vì nó là đầu tàu dẫn tới mọi vấn đề. Nó cho phép những hành vi tích cực diễn ra tự do. Và điều này tác động trực tiếp tới người quản tượng. Để thay đổi bản thân và người khác, bạn cần thay đổi thói quen của bản thân. Hình thành một thói quen đòi hỏi có hai yếu tố là môi trường và tâm lý. “Những cú hích” đầu tiên sẽ châm ngòi cho một chuỗi hành động tiếp theo.
Nhận định về cuốn sách
Đây thực sự là một cuốn sách thú vị và sinh động về sự thay đổi. Mô hình được đưa ra trong cuốn sách dựa trên kết quả từ những nghiên cứu khảo sát về tâm lý và xã hội, cũng như các lĩnh vực khác. Minh họa cho mô hình là những ví dụ rất cụ thể và sinh động. Qua cuốn sách, bạn đọc có thể có cái nhìn rõ hơn về cách thức thay đổi bản thân, hay rộng hơn là thay đổi một tổ chức.
Cuốn sách gồm những dẫn chứng là kết quả của hàng trăm nghiên cứu sau hàng thập niên về tâm lý học, về hành vi và lối sống của người dân toàn cầu, trong đó có cả Việt Nam. Nhờ vậy mà “Thay Đổi: Bí quyết thay đổi khi quá khó để đổi thay” vượt mặt vô số cuốn sách về lĩnh vực kinh doanh và đầu tư, giữ vững vị trí trong top 10 của trang web Amazon.com và tờ New York Times suốt hai năm 2011- 2012.
Dịch bởi: https://tomtatsach.co/ (Chuyên trang chia sẻ hàng trăm tóm tắt sách tinh gọn, miễn phí, có bản quyền)
Theo tamlyhoctoipham.com