“Nơi tình yêu ngự trị, sẽ không có chỗ cho quyền lực; và nơi quyền lực thống trị, tình yêu sẽ vắng bóng. Cả hai như chiếc bóng của nhau.”
– C.G. Jung
Từ “Girl Shy” đến Ba Bản Tình Ca Điện Ảnh
Năm 1924, “Girl Shy” được xem là bộ phim hài lãng mạn đầu tiên. Giờ đây, với sự hỗ trợ của một công cụ tâm lý đơn giản, ta có thể soi chiếu dòng phim tròn 100 tuổi này để hiểu hơn về sự chuyển biến trong cách con người nhìn nhận tâm lý tình yêu qua các thời kỳ.
Dựa trên Mô hình đầu tư của Rusbult (2001) thuộc thuyết trao đổi xã hội, ta có thể lý giải vì sao nhiều cặp đôi vẫn bên nhau dù đôi khi “lợi ích” chẳng còn lớn hơn “chi phí.” Theo mô hình này, sự cam kết trong mối quan hệ được quyết định bởi ba yếu tố: sự hài lòng (hạnh phúc trong tình yêu), các lựa chọn thay thế (nếu không ở bên người hiện tại thì sao), và sự đầu tư (thời gian, năng lượng, tiền bạc, những tổn thất đã chấp nhận).
Ba bộ phim – Serendipity, La La Land và Marriage Story – chính là minh chứng sống động cho ba sắc thái khác biệt của tình yêu qua từng giai đoạn văn hóa.
Định Mệnh và Niềm Lạc Quan: Serendipity
Serendipity của đạo diễn Peter Chelsom là câu chuyện đầy duyên phận và lãng mạn. Jonathan (John Cusack) và Sara (Kate Beckinsale) gặp nhau tình cờ giữa lòng New York nhộn nhịp, mở ra một hành trình tìm kiếm tình yêu như được an bài bởi định mệnh.
Câu chuyện xoay quanh niềm tin rằng tình yêu được dẫn lối bởi số phận – nơi hai con người chấp nhận buông bỏ quyền lực cá nhân để phó thác cho điều kỳ diệu. Theo mô hình của Rusbult, Jonathan và Sara có mức độ hài lòng cao, được xây dựng trên những lần gặp gỡ đầy cảm xúc và “ma lực của tình yêu mới chớm nở” – thứ cảm giác kỳ diệu mà không gì có thể so sánh.
Khác với văn hóa hẹn hò trực tuyến ngày nay, nơi nỗ lực dành cho nhau thường tối giản, mối quan hệ của họ lại được nuôi dưỡng qua năm tháng bằng sự đầu tư cảm xúc sâu đậm. Serendipity tôn vinh sức mạnh của cơ duyên, những lần chạm mặt bất ngờ, và thời điểm. Nhưng sâu trong đó là thông điệp: dù định mệnh quan trọng, chính lựa chọn và hành động của ta mới là chìa khóa để xây đắp tình yêu bền vững.
Tham Vọng và Sự Cân Bằng: La La Land
La La Land của Damien Chazelle lại kể câu chuyện giữa tình yêu và tham vọng. Mia (Emma Stone) và Sebastian (Ryan Gosling) yêu nhau khi cả hai đang trên con đường chinh phục ước mơ. Bộ phim đặt ra câu hỏi lớn: làm sao cân bằng giữa khát khao cá nhân và sự bền chặt của một mối quan hệ?
Không giống Serendipity, nơi sự nghiệp của nhân vật đã ổn định, Mia và Sebastian vẫn đang chạy theo thành công, khiến mức độ hài lòng trong tình yêu của họ bị thách thức. Cái kết buồn của phim nhấn mạnh rằng tình yêu đôi khi không thắng được tham vọng, đặc biệt khi cả hai chưa đầu tư đủ cho mối quan hệ.
Bộ phim như một hoài niệm về thời đại mà con người còn tìm cách cân bằng giữa sự nghiệp và tình yêu – điều ngày nay dường như càng khó khăn hơn. La La Land khơi gợi rằng, để tình yêu vững bền, cần sự chăm chút song hành với việc thực hiện ước mơ cá nhân.
Định Mệnh và Nỗi Bi Quan: Marriage Story
Trái ngược hoàn toàn, Marriage Story (2019) của Noah Baumbach lại khắc họa sự tan vỡ. Charlie (Adam Driver) và Nicole (Scarlett Johansson) lạc lối giữa những tham vọng sự nghiệp, sự bất đồng và áp lực cuộc sống, để rồi tình yêu dần biến thành nỗi đau.
Mô hình của Rusbult cho thấy rõ lý do tan rã: mức độ hài lòng thấp, những lựa chọn thay thế luôn hiện hữu, và sự đầu tư dần cạn kiệt. Marriage Story phản ánh một thực tế hiện đại, nơi những áp lực ngoại cảnh và chủ nghĩa cá nhân đẩy lùi kết nối đích thực.
Bộ phim như một hồi chuông nhắc nhở rằng tình yêu, khi không được nuôi dưỡng, sẽ dẫn đến mất mát – nhưng cũng đồng thời mở ra cánh cửa cho sự trưởng thành cá nhân.
Những Tấm Gương Văn Hóa Về Tình Yêu
Từ sự lạc quan của Serendipity đến sự giằng xé trong La La Land và bi kịch của Marriage Story, ba bộ phim soi chiếu những chuyển biến lớn lao trong thái độ của con người với tình yêu. Năm 2001, lãng mạn vẫn xoay quanh số phận và phép màu; đến 2016, trọng tâm chuyển sang cân bằng giữa tình yêu và ước mơ. Nhưng đến 2019, câu chuyện tình yêu lại bị che phủ bởi sự hoài nghi, quyền lực và những áp lực hiện thực.
Lời nhận định của Jung rằng tình yêu và quyền lực không thể song hành chính là lăng kính để hiểu rõ hành trình này. Khi xã hội ngày càng tôn vinh tham vọng cá nhân, những câu chuyện tình yêu từ màn ảnh lại nhắc nhở chúng ta: để đạt được hạnh phúc lâu bền, cần sự cân bằng giữa cái tôi và mối quan hệ.
Vậy, văn hóa của ta đã trở nên kém lãng mạn hơn qua 100 năm? Hay chỉ đơn giản là chúng ta đang ngày càng đề cao bản thân, khiến tình yêu phải nhường bước? Những bộ phim này dẫu khác nhau nhưng đều nhấn mạnh rằng: khi biết trân trọng cả bản thân lẫn người đồng hành, ta mới có thể tìm được hạnh phúc trọn vẹn trong tình yêu.
Nguồn: 3 Love Lessons From 100 Years of Romantic Comedies – Psychology Today
Theo tamlyhoctoipham.com