Sức khỏe tinh thần không phải tự nhiên mà có. Cũng như rèn luyện thể chất, tâm hồn khỏe mạnh đòi hỏi sự nỗ lực. Ba nguyên tắc dưới đây sẽ quyết định bạn chỉ đang cố gắng tồn tại hay thực sự sống một cách trọn vẹn.
Người ta thường nói, cuộc đời giống như một viên kim cương—vừa cứng cỏi vừa rực rỡ. Những ngày này, nhiều người đang cảm nhận rõ nét sự “cứng cỏi” ấy qua áp lực, lo âu và mệt mỏi. Thành công của chúng ta trong việc vượt qua những thời điểm khó khăn phụ thuộc phần lớn vào sức khỏe tinh thần.
Tuy nhiên, sức khỏe tinh thần không phải là một đích đến hay một báu vật để sở hữu. Thay vào đó, nó là một hành trình—một kỹ năng đòi hỏi bạn phải học cách quản lý tâm trí một cách khéo léo và chủ động.
Hãy tưởng tượng tâm trí bạn giống như một chiếc xe hơi. Cả hai đều đầy năng lượng, đều có khả năng đưa bạn đi xa, nhưng cũng có thể chệch hướng và dẫn đến hậu quả nghiêm trọng. Điều quan trọng nhất là cả hai đều sẽ chỉ hữu ích khi bạn biết cách điều khiển.
Lái xe giỏi là một quá trình liên tục thích nghi, đòi hỏi sự nhạy bén và vô số kỹ năng cụ thể: biết cách rẽ, nhập làn, đổi hướng một cách an toàn. Tương tự, sức khỏe tinh thần tốt là một quá trình thích nghi liên tục, được đặc trưng bởi sự linh hoạt về tâm lý—khả năng nhận thức và điều chỉnh tư duy, hành vi sao cho phù hợp với từng tình huống, tránh tự làm tổn thương bản thân hay người khác, và tiếp tục sống đúng với các giá trị của mình cũng như theo đuổi những mục tiêu ý nghĩa bất chấp mọi khó khăn.
Cũng như lái xe, việc chăm sóc sức khỏe tinh thần đòi hỏi một bộ kỹ năng cụ thể để quản lý những sản phẩm của tâm trí—suy nghĩ, cảm xúc và hành vi của chúng ta. Dưới đây là những nguyên tắc giúp bạn rèn luyện khả năng làm chủ cảm xúc và suy nghĩ của mình.
Eddie Guy, used with permission.
1. Tư duy chính xác
Hãy tưởng tượng bạn nằm trên giường vào ban đêm và bất ngờ nghe thấy một tiếng động “rầm” từ dưới nhà. Bạn cảm thấy gì? Bạn sẽ làm gì?
Cảm xúc và hành động của bạn phụ thuộc hoàn toàn vào cách bạn diễn giải âm thanh đó. Nếu bạn nghĩ: “Chắc là tuyết rơi từ mái nhà”, bạn có thể an tâm quay lại giấc ngủ. Nhưng nếu bạn tin rằng: “Có kẻ trộm đang đột nhập”, nhịp tim bạn sẽ tăng vọt, và bạn sẽ lao đi tìm điện thoại hoặc thứ gì đó để tự vệ.
Nghiên cứu trong lĩnh vực tâm lý học nhận thức đã chỉ ra rằng suy nghĩ—niềm tin và cách ta diễn giải tình huống—là nguồn gốc của cảm xúc và hành vi. Nói cách khác, cách ta suy nghĩ có ảnh hưởng trực tiếp đến trạng thái cảm xúc của mình.
Nhiều người thường khuyên: “Hãy suy nghĩ tích cực.” Lời khuyên này phổ biến và đôi khi có ích, bởi sự lạc quan, như nghiên cứu của nhà tâm lý học Martin Seligman đã chứng minh, có thể giúp ta vượt qua nghịch cảnh, nuôi dưỡng hy vọng và cải thiện tâm trạng.
Tuy nhiên, sự tích cực, cũng như tiêu cực, là một dạng thiên kiến—cả hai đều làm méo mó sự thật. Và bất kỳ quyết định nào dựa trên điều không đúng đều tiềm ẩn rủi ro lớn. Nếu bạn đang rơi xuống vực, tự nhủ rằng mình biết bay sẽ chẳng giúp ích được gì. Những quyết định dựa trên sự thật và thực tế luôn mang lại kết quả bền vững hơn. Do đó, sức khỏe tinh thần tốt nhất được nuôi dưỡng bằng cách rèn luyện tư duy chính xác.
Suy nghĩ giống như virus. Những ý nghĩ sai lệch, nếu để xâm nhập vào tâm trí, có thể gây hại khôn lường. Một ví dụ điển hình là những tư tưởng phân biệt chủng tộc, chúng đã và đang gây ra nhiều tổn thương hơn bất kỳ loại virus nào, và cũng khó loại bỏ hơn nhiều.
Tư duy chính xác giống như áp dụng phương pháp khoa học vào đời sống—một quá trình phân định đúng sai dựa trên bằng chứng. Để rèn luyện kỹ năng này, bạn cần hiểu rằng não bộ vận hành qua hai quá trình chính: kiểm soát và tự động hóa.
- Quá trình kiểm soát: Diễn ra chậm, đòi hỏi nỗ lực và dễ bị gián đoạn, cần sự tập trung cao độ.
- Quá trình tự động hóa: Nhanh, bền vững và không cần sự chú ý đặc biệt để vận hành trơn tru.
Học lái xe là một quá trình kiểm soát—đòi hỏi sự tập trung và cố gắng. Nhưng sau 10 năm, việc lái xe trở thành một hành động tự động—diễn ra một cách dễ dàng và không cần suy nghĩ nhiều.
Những hoạt động tự động này đóng vai trò quan trọng trong quá trình tiến hóa của loài người, bởi chúng giúp tiết kiệm năng lượng và giải phóng sự chú ý để tập trung vào những điều mới mẻ, giúp chúng ta thích nghi với thực tế luôn thay đổi, từ đó sinh tồn và phát triển.
Eddie Guy, used with permission.
Thói quen là những quá trình tự động vận hành ngoài tầm nhận thức. Điều này có hai hệ quả lớn:
- Bạn không thể thay đổi điều mình không nhận ra. Thói quen càng tự động, bạn càng ít nhận thức được chúng vận hành như thế nào. Đây là lý do các vận động viên giỏi thường không giỏi làm huấn luyện viên, vì kỹ năng của họ đã trở thành tự động hóa, họ không còn biết mình làm điều đó như thế nào nữa.
- Thói quen đã hình thành thì có xu hướng tiếp diễn. Một thói quen khi đã bắt đầu thì sẽ tiếp tục vận hành, trừ khi bạn can thiệp để thay đổi.
Trong suốt cuộc đời, chúng ta hình thành những thói quen tư duy—cách suy nghĩ tự động về thế giới và bản thân mình. Thói quen tư duy lành mạnh—giống như những thói quen ăn uống, ngủ nghỉ hay lái xe tốt—giúp chúng ta vận hành hiệu quả và an toàn. Ngược lại, những thói quen tư duy méo mó, tiêu cực sẽ dần dần gây ra đau khổ tâm lý và sự mất cân bằng trong cuộc sống.
Nếu bạn đã hình thành thói quen tư duy rằng bất kỳ điều gì không hoàn hảo đều là thất bại, thì bạn sẽ thường xuyên coi mình là kẻ thất bại, từ đó rơi vào đau khổ tinh thần. Vấn đề thực sự không phải là sự không hoàn hảo—bởi vì không ai trên đời là hoàn hảo, ngoại trừ có lẽ là Beyoncé—mà là niềm tin tự động, méo mó rằng chỉ có sự hoàn hảo mới là thành công.
Những thói quen tư duy méo mó không phải ngẫu nhiên mà xuất hiện, cũng không phải do não bộ bất thường, mà thường vì chúng đã từng có ích vào thời điểm nào đó khi ta hình thành chúng. Ví dụ, sau nhiều năm lái xe đến cơ quan, bạn sẽ không cần để ý đến con đường nữa. Tuyến đường đã được tự động hóa, cho phép tâm trí bạn thảnh thơi, tự do suy nghĩ trong lúc lái xe. Đây là một thói quen thích nghi tốt.
Nhưng nếu một ngày, văn phòng của bạn chuyển sang một địa điểm mới ở đầu bên kia thành phố, thì thói quen cũ sẽ trở nên vô dụng, thậm chí gây rắc rối. Lúc này, bạn cần nỗ lực, tập trung chú ý, và kích hoạt quá trình kiểm soát để học cách đi đường mới.
Việc duy trì một tâm trí khỏe mạnh cũng vậy. Nó đòi hỏi bạn phải nhận ra và thay đổi những thói quen tư duy cũ, lỗi thời, không còn phù hợp. Điều này bao gồm nhiều bước:
Đầu tiên, bạn cần nhận thức rõ về các thói quen tư duy của mình. Hay nói cách khác, bạn cần nghĩ về cách mình đang nghĩ để nhận ra những khuôn mẫu lặp đi lặp lại. Bạn có thể làm điều này bằng cách tự hỏi: Mình đang tự nói gì với bản thân lúc này? hoặc Những suy nghĩ nào thường xuất hiện trong những tình huống như thế này?
Thứ hai, Những suy nghĩ ban đầu của bạn trong một tình huống nhất định thường chỉ là thói quen cũ đang hoạt động, chứ không phải là sự thật hiển nhiên. Về bản chất, suy nghĩ không phải là sự kiện xảy ra trên thế giới, mà là những hiện tượng trong tâm trí. Chúng không phải sự thật, mà chỉ là những giả định, phỏng đoán về những gì có thể hoặc không thể xảy ra. Vì vậy, bạn có thể quan sát những suy nghĩ ấy một cách bình thản, tò mò, và chọn cách hoặc tiếp nhận, hoặc để chúng trôi đi như những đám mây trên bầu trời. Chính sự nhận thức tách biệt này đôi khi đã đủ để vô hiệu hóa tác động tiêu cực của các suy nghĩ gây phiền muộn.
Khi bạn nhận ra một thói quen tư duy méo mó, bạn sẽ có khả năng thay đổi nó. Tuy nhiên, chỉ nhận thức không thôi là chưa đủ—biết rằng có một nơi nào đó không có nghĩa là bạn tự động đến được nơi đó.
Để thay thế một thói quen tư duy cũ, bạn cần thách thức và đối mặt với nó. Hãy tự hỏi:
- Điều gì khác có thể đang xảy ra?
- Những khả năng nào khác có thể xảy ra?
- Mình còn có thể tự nói với bản thân điều gì khác không?
Eddie Guy, used with permission.
Sau đó, đánh giá các suy nghĩ khác nhau dựa trên bằng chứng thực tế. Bạn có thể tự hỏi: Trong số những suy nghĩ này, mình sẵn sàng đặt cược mạng sống vào suy nghĩ nào nhất, nếu buộc phải chọn? Câu hỏi này sẽ thúc đẩy bạn tìm kiếm bằng chứng một cách nghiêm túc.
Cuối cùng, chọn suy nghĩ nào có bằng chứng vững chắc nhất, nhắc lại suy nghĩ đó với bản thân, và hành động dựa trên nó.
Suy nghĩ chính xác giống như chọn kính đeo mắt. Bạn không thể vớ ngay một chiếc kính bất kỳ và đeo thử mà không cân nhắc. Thay vào đó, bạn sẽ kiểm tra từng chiếc, thử nhiều mẫu, chọn ra vài ứng viên tiềm năng, so sánh chúng dựa trên nhiều tiêu chí như độ vừa vặn, giá cả, phong cách, thương hiệu, rồi cuối cùng chọn chiếc phù hợp nhất. Suy nghĩ của bạn cũng giống vậy. Trước khi “chọn” một suy nghĩ để tin tưởng và hành động theo, tốt nhất bạn nên kiểm tra kỹ lưỡng, đánh giá và chọn lọc cẩn thận.
2. Không chối bỏ, cũng không tuân theo cảm xúc—hãy chấp nhận chúng
Cảm xúc có sức mạnh vô cùng lớn trong cuộc sống của chúng ta, chúng nhuộm màu và định hình mọi trải nghiệm. Nhưng cũng cần nhớ rằng, giống như suy nghĩ, cảm xúc là những hiện tượng trong tâm trí, không phải sự kiện xảy ra trong thế giới thực. Vì thế, ta hoàn toàn có thể điều chỉnh và kiểm soát chúng.
Mặc dù khoa học chưa thể giải mã hoàn toàn bản chất, cấu trúc, và nguồn gốc của cảm xúc, nhưng điều chúng ta biết chắc chắn là cảm xúc chính là một dạng dữ liệu, và thường khá hữu ích để ta định hướng cuộc sống.
Chẳng hạn, sự lo lắng vừa phải có thể giúp ta học hỏi những điều mới và ghi nhớ các sự kiện quan trọng. Tiếng khóc của một đứa trẻ có thể hiệu quả trong việc thu hút sự chú ý của người chăm sóc. Nỗi sợ có thể giữ bạn an toàn trước mép vực tội phạm nguy hiểm.
Tuy nhiên, giống như mọi dữ liệu khác, cảm xúc cũng đặt ra hai câu hỏi lớn:
- Dữ liệu này có đáng tin không, hay nó đã bị méo mó hoặc sai lệch ở một khía cạnh nào đó?
- Dựa trên dữ liệu này, cách phản ứng tốt nhất là gì?
Các nghiên cứu tâm lý học từ David Barlow và nhiều nhà khoa học khác đã chỉ ra rằng, nỗi khổ tâm tinh thần thường không xuất phát từ chính cảm xúc mà từ những sai lầm trong cách chúng ta điều chỉnh cảm xúc – những lỗi trong việc xử lý dữ liệu tinh thần. Một trong những sai lầm phổ biến nhất là sự chối bỏ, tức là khi ta cố chống lại, cấm đoán hoặc né tránh cảm xúc của mình. Điều này xảy ra khi bạn tự nhủ rằng mình không được phép cảm nhận những gì mình đang cảm nhận. Chẳng hạn, khi bạn hồi hộp trước một bài thuyết trình lớn, bạn lại quở trách bản thân: "Không được lo lắng!"
Cảm giác muốn từ chối cảm xúc, đặc biệt là cảm xúc tiêu cực, là điều dễ hiểu. Những cảm xúc tiêu cực không vui vẻ gì, và ta thường gắn chúng với những sự kiện hoặc kết quả tồi tệ mà ta muốn tránh xa hay quên đi. Thực tế, theo nghiên cứu của George Vaillant và nhiều người khác, một mức độ kiềm chế cảm xúc có ý thức – lựa chọn không nói về hoặc không tiếp xúc với những cảm xúc gây đau buồn – đôi khi lại là cách đối phó lành mạnh, hữu ích. Tuy nhiên, sự kiềm chế này chỉ thực sự hiệu quả khi nó đi kèm với nhận thức, sự chấp nhận và không sợ hãi trước cảm xúc đó.
Trái lại, chối bỏ cảm xúc thể hiện một sự sợ hãi và không sẵn lòng cảm nhận. Những nỗ lực chối bỏ cảm xúc thường không mang lại hiệu quả, và đây là lý do:
Càng đẩy ra, bạn càng cuốn vào
Bộ não con người có một quy luật bất biến: bất cứ điều gì bạn tự nhủ rằng không được nghĩ đến, không được cảm nhận, thì thực tế, bạn đã nghĩ và cảm nhận nó rồi. Việc cố gắng đẩy lùi cảm xúc chẳng khác nào cố bơi ngược dòng nước xiết – mệt mỏi và vô ích.
Càng cấm đoán, bạn càng nhạy cảm với nó
Khi bạn coi một cảm xúc nào đó là "cấm kỵ," "không thể chịu đựng được" hay "nguy hiểm," bạn sẽ vô tình làm mình trở nên nhạy cảm quá mức với chính cảm xúc đó. Việc lúc nào cũng cảnh giác, lo sợ về một cảm xúc tiêu cực sắp xảy ra sẽ trở thành một trải nghiệm tiêu cực ngay trong hiện tại.
Né tránh cảm xúc chỉ làm suy yếu nội tâm của bạn
Thói quen chối bỏ cảm xúc tiêu cực lâu dần có thể biến thành né tránh trải nghiệm nội tâm, một xu hướng tâm lý tránh né mọi cảm giác khó chịu. Theo nghiên cứu của Steven Hayes và các nhà khoa học khác, né tránh trải nghiệm là nguyên nhân gốc rễ dẫn đến nhiều vấn đề tâm lý, bởi những lý do sau:
Cuộc sống, ngay cả trong những thời điểm tốt đẹp nhất, vẫn luôn là một chuỗi thử thách. Để giữ vững tinh thần và đạt được những mục tiêu ý nghĩa, bạn cần sẵn sàng đối mặt và vượt qua nghịch cảnh. Nếu phản ứng duy nhất của bạn với khó khăn là né tránh, bạn sẽ ngày càng thu mình lại, xa lánh chính cuộc sống. Việc không thể chấp nhận những cảm xúc khó khăn khiến cuộc sống tinh thần của bạn trở nên nghèo nàn, cạn kiệt.
Né tránh rất dễ bị cuốn hút bởi nó mang lại cảm giác nhẹ nhõm tức thì. Bộ não con người vốn thiên về những tính toán ngắn hạn, luôn ưu tiên các phần thưởng trước mắt hơn là những hệ quả lâu dài. Chiếc hộp khoai tây chiên giòn rụm, béo ngậy ngay trước mặt dường như hấp dẫn hơn nhiều so với cơn đau tim mơ hồ, xa xôi trong tương lai. Vì vậy, không có gì lạ khi ta thường chọn phương án né tránh để cảm thấy tốt hơn ngay lúc này, mà không nghĩ đến hậu quả về sau.
Ngày xưa, trong thời kỳ tổ tiên chúng ta còn sống trong điều kiện khắc nghiệt, chỉ cần sống sót qua ngày đã là một điều quý giá. Khi đó, việc ưu tiên phần thưởng trước mắt là một cách thích nghi hợp lý để tồn tại. Nhưng giờ đây, với cuộc sống dài hơn, ổn định hơn, chúng ta cần những chiến lược dài hạn để thực sự sống ý nghĩa.
Giống như việc nín thở giúp bạn sống sót trong một lần lặn ngắn dưới nước, nhưng rõ ràng không phải cách sống bền vững nếu bạn phải ở dưới nước lâu dài. Tương tự, thói quen né tránh tuy có thể hiệu quả trong ngắn hạn, nhưng về lâu dài lại trở nên tai hại.
Né tránh không dạy bạn điều gì ngoài cách tiếp tục né tránh, và vì thế, nó có xu hướng lan rộng, xâm lấn mọi khía cạnh của cuộc sống. Càng né tránh, bạn càng trở nên thiếu tự tin, thiếu kỹ năng, thiếu hiểu biết. Và từ đó, bạn càng thu hẹp những trải nghiệm sống trọn vẹn mà lẽ ra mình có thể có.
Sai lầm phổ biến thứ hai trong việc xử lý cảm xúc có thể gọi là "tuân phục cảm xúc." Đây là khi chúng ta cho rằng cảm xúc luôn đúng, luôn trọn vẹn và không thể sai lệch, từ đó để chúng dẫn dắt mọi hành động: Tôi sợ, nên tôi phải chạy trốn. Tôi giận, nên tôi phải đối đầu.
Những hành vi bị cảm xúc chi phối như thế thường dẫn đến vấn đề. Nghiên cứu – và chính sự tự soi xét bản thân – sẽ cho thấy rằng cảm xúc của chúng ta thường mang lại thông tin méo mó, phiến diện và đầy thành kiến. Một chuyến tàu lượn siêu tốc có thể khiến bạn cảm thấy sợ hãi tột độ, nhưng thực tế nó không hề nguy hiểm, ngoại trừ việc làm rối tung mái tóc của bạn. Chúng ta thường sợ hãi những thứ an toàn hơn (máy bay, người lạ) và ít lo lắng về những thứ nguy hiểm hơn (ô tô, người thân). Hay như khi bạn khăng khăng rằng mình đủ tỉnh táo để lái xe dù đã say xỉn – cảm xúc "tôi ổn" lúc đó rõ ràng không đáng tin cậy.
Ngay cả khi cảm xúc kể một câu chuyện đúng, chúng hiếm khi kể toàn bộ. Ví dụ, cảm giác của bạn về việc mua một ngôi nhà rất quan trọng, nhưng đó không phải là yếu tố duy nhất để ra quyết định. Ngân sách tội phạm học, số lượng thành viên trong gia đình, khu vực sống, tình hình thị trường và các lựa chọn thay thế – tất cả thường quan trọng hơn cảm giác nhất thời của bạn.
Eddie Guy, used with permission.
Để điều chỉnh cảm xúc một cách hợp lý, chúng ta cần tránh cả hai cực đoan: phủ nhận hoặc phục tùng cảm xúc. Thay vào đó, hãy áp dụng một quy trình đơn giản gồm hai bước:
Bước 1: Chấp nhận
Cảm xúc, theo một nghĩa nào đó, giống như thời tiết nội tâm – và cũng như cách chúng ta chấp nhận thực tế của thời tiết, hãy chấp nhận sự thật và bản chất của cảm xúc. Nếu bạn lo lắng hoặc buồn bã, bước đi đúng đắn đầu tiên là thừa nhận và chấp nhận cảm xúc đó: Tôi là con người. Con người có cảm xúc. Và cảm xúc này đang là một phần trong trải nghiệm của tôi lúc này.
Việc chấp nhận cảm xúc mang lại nhiều lợi ích. Đó là cách bạn đối diện với sự thật, giống như việc miêu tả trung thực một sự kiện khó khăn. Dù điều đó có thể không dễ dàng, nhưng nó thể hiện lòng can đảm của bạn và giúp bạn xây dựng sức mạnh nội tâm. Khi chấp nhận cảm xúc, bạn cũng đang chấp nhận thực tế của tình huống – nền tảng để bạn đưa ra những phản ứng hiệu quả.
Chấp nhận cảm xúc còn giúp bạn giải phóng khỏi sự mệt mỏi và vô ích của việc chối bỏ cảm xúc, đồng thời tạo cơ hội để bạn khám phá và hiểu rõ hơn một phần trải nghiệm của chính mình. Hiểu biết là sức mạnh. Hiểu rõ bản thân chính là tự trao quyền cho mình.
Cuối cùng, chấp nhận cảm xúc tiêu cực làm giảm bớt sức tàn phá của chúng. Khi bị cuốn vào một dòng nước xoáy, hành động tốt nhất không phải là chống cự mà là để dòng nước đưa bạn ra xa bờ. Khi dòng chảy yếu đi và tan biến, bạn sẽ có thể bơi vòng qua nó và trở lại bờ an toàn.
Bước 2: Ra quyết định dựa trên cảm xúc
Chấp nhận cảm xúc không có nghĩa là mù quáng tuân theo chúng. Sau khi thừa nhận rằng trời đang mưa, bạn vẫn phải tự quyết định mình sẽ làm gì trước thực tế đó: mang ô ra ngoài hay ở nhà tránh mưa?
Cảm xúc là những cố vấn tốt nhưng là nhà quản lý tồi. Hãy lắng nghe lời khuyên của chúng, nhưng đừng để chúng nắm quyền kiểm soát. Cảm xúc nên làm việc cho bạn, chứ không phải ngược lại. May mắn thay, cảm xúc chỉ là một trong nhiều nguồn thông tin mà bạn có thể tham khảo trước khi đưa ra quyết định.
Ngoài cảm xúc, hãy tìm kiếm sự tư vấn từ những nguồn khác như mục tiêu, giá trị, kinh nghiệm, logic, kiến thức về bản thân và thế giới, hoặc thậm chí là Google. Sau khi cân nhắc các yếu tố khác nhau, bạn có thể đưa ra một quyết định sáng suốt, không bị cảm xúc chi phối.
Hãy thử một ví dụ: Bạn đang lái xe đến dự đám cưới của con gái thì bị một tài xế khác cắt ngang nguy hiểm. Cơn giận bừng lên, khuyên bạn đuổi theo người kia và "xử lý." Nhưng bước đi đúng đắn đầu tiên là thừa nhận cơn giận và thông điệp của nó. Sau đó, hãy triệu tập những cố vấn khác: Mục tiêu của tôi trong chuyến đi này là gì? Giá trị nào quan trọng mà tôi cần thể hiện qua hành vi của mình? Xác suất để một cuộc đối đầu trên đường cao tốc mang lại kết quả tích cực là bao nhiêu? Cuối cùng, bạn sẽ nhận ra sự ngớ ngẩn của việc để một người lạ làm hỏng ngày quan trọng này, chọn cách tôn trọng các giá trị của mình (ví dụ: phi bạo lực) và lịch sự từ chối "lời khuyên" của cơn giận, tiếp tục hành trình.
Chỉ vài phút sau, cơn giận sẽ tan biến, và bạn sẽ có mặt trên sàn nhảy, khiến cả buổi tiệc cưới trầm trồ với những bước nhảy lả lướt của mình.
3. Chịu đau ngắn hạn để tránh khổ dài lâu
Cuối cùng, cảm xúc thể hiện rõ nhất qua hành vi – lĩnh vực mà chúng ta cần kiểm soát nhiều nhất. Quy tắc vàng trong quản lý hành vi là: Thử thách luôn tồn tại. Để vượt qua, chúng ta phải đối mặt với chúng. Chấp nhận cảm giác khó chịu trong ngắn hạn là con đường dẫn đến sức khỏe lâu dài và sự thích nghi. Những ai không thể chịu đựng đau đớn tạm thời hôm nay sẽ tự đẩy mình vào nỗi khổ triền miên ngày mai.
Tất nhiên, có lúc việc tránh né là hợp lý, thậm chí cần thiết. Tránh né một đoàn tàu đang lao tới rõ ràng là quyết định đúng đắn. Nhưng khi né tránh xuất phát từ suy nghĩ méo mó, quản lý cảm xúc kém, hoặc sự yếu đuối trước cám dỗ của phần thưởng ngắn hạn, thì việc nuông chiều nó sẽ gây hại lâu dài.
Ngược lại, việc đối mặt với cảm xúc và thử thách giúp bạn rèn luyện kỹ năng, mở rộng hiểu biết và xây dựng sự tự tin. Những điều ban đầu có vẻ khó khăn thường chỉ là mới mẻ và cần luyện tập để trở thành quen thuộc. Thực hành tạo nên năng lực, và thực hành đòi hỏi sự tham gia tích cực.
Ngoài ra, đối mặt với thách thức thường giúp bạn kết nối với những người khác, củng cố mối quan hệ xã hội – yếu tố then chốt trong sức khỏe, hạnh phúc và tuổi thọ. Con người là sinh vật xã hội. Chúng ta chỉ thực sự phát triển trong những cộng đồng gắn kết và hài hòa.
Cuối cùng, đối mặt với nỗi sợ cho phép các phản ứng đối phó mới được hình thành, thay thế những thói quen cũ kém lành mạnh. Hành động cũng tạo ra cảm xúc. Nhiều khi, cảm xúc dẫn dắt hành động, nhưng đôi khi, chính hành động lại định hình cảm xúc.
Tóm lại, để chăm sóc sức khỏe tinh thần đúng cách, hãy thực hành suy nghĩ sáng suốt, quản lý cảm xúc hợp lý và hành động tích cực, đồng thời học cách chịu đựng khó chịu ngắn hạn vì những mục tiêu lâu dài và giá trị cao đẹp. Điều này đòi hỏi sự nỗ lực và cam kết lớn lao – nhưng hoàn toàn xứng đáng, vì như mẹ tôi từng nói: Cuối cùng, tất cả những gì bạn có là sức khỏe tinh thần của chính mình.
Tác giả: Tiến sĩ Noam Shpancer là giáo sư tâm lý học tại Đại học Otterbein.
Nguồn: Laws of Emotional Mastery – Psychology Today
Theo tamlyhoctoipham.com