NHỮNG ĐIỂM CHÍNH
- Nghiên cứu mới đã khám phá cách kẻ ái kỷ, kẻ mưu mô và kẻ thái nhân cách thể hiện bản thân trên mạng.
- Kết quả cho thấy, kẻ thái nhân cách và kẻ mưu mô thường trình bày một phiên bản linh hoạt nhưng thiếu chân thực về chính mình khi online.
- Kẻ ái kỷ lại thể hiện một bản thân chân thật hơn, nhưng lại không cho rằng môi trường mạng là nơi lý tưởng để bộc lộ con người mình.
Được công bố trong ấn bản tháng 8 năm 2022 của tạp chí Personality and Individual Differences, công trình của Nitschinsk và các cộng sự bàn về phong cách tự thể hiện trên mạng của những người mang các đặc điểm thuộc “Bộ Ba Bóng Tối” bao gồm ba khuynh hướng tính cách mang tính thao túng: ái kỷ, thái nhân cách và mưu mô.
Trước khi bàn sâu vào nghiên cứu, hãy cùng điểm qua đôi nét giới thiệu.
Bộ Ba Bóng Tối
“Bộ Ba Bóng Tối” là thuật ngữ mô tả ba đặc điểm tính cách: ái kỷ, thái nhân cách và mưu mô. (Một số nhà nghiên cứu còn thêm vào yếu tố tàn ác, từ đó tạo nên “Bộ Tứ Bóng Tối.”)
- Kẻ ái kỷ: Tự phụ, xem mình là trung tâm, luôn thấy mình xứng đáng với mọi thứ và dễ ghen tỵ.
- Kẻ thái nhân cách: Bốc đồng, nông cạn, quyến rũ giả tạo và tàn nhẫn.
- Kẻ mưu mô: Lạnh lùng, hoài nghi, lừa lọc và tính toán.
Điểm chung giữa ba kiểu người này là khuynh hướng đề cao bản thân và coi nhẹ người khác. Những cá tính này thường đi kèm với hành vi tiêu cực hoặc mang tính gây hại trong xã hội, chẳng hạn như can thiệp vào đời sống người khác, dùng thủ đoạn để níu giữ người yêu, quan hệ tình dục chóng vánh không ràng buộc, theo dõi người khác qua mạng, hay hành vi thiếu đạo đức trong công việc.
Tuy nhiên, đôi khi những hành vi thao túng này lại có thể thích nghi được với hoàn cảnh. Ví dụ, hai nét tính cách của kẻ thái nhân cách là sự thống trị và lạnh lùng thường thấy ở các tân binh ngành cảnh sát. Tương tự, kẻ ái kỷ lại có nhiều khả năng được thăng chức hoặc bổ nhiệm vào các vị trí lãnh đạo.
Không có gì ngạc nhiên khi những người mang đặc điểm tính cách bóng tối cũng cố gắng thao túng người khác trong cộng đồng trực tuyến, với mục tiêu vẫn không đổi so với ngoài đời: tìm kiếm tiền bạc, địa vị, hay sự ngưỡng mộ. Vậy nên, một câu hỏi quan trọng được đặt ra là: những con người này nhìn nhận Internet như thế nào và họ thể hiện bản thân ra sao trên đó?
Phong cách thể hiện bản thân của Bộ Ba Bóng Tối
Mẫu nghiên cứu
322 người tham gia; trong đó có 191 nam giới; độ tuổi trung bình là 33 (trải dài từ 18 đến 77 tuổi); 87% có trình độ học vấn từ cao đẳng trở lên.
Công cụ đo lường
Thang đo 17 mục gọi là Tự Thể Hiện Trên Mạng Dành Cho Người Lớn (POSSA). Thang đo này chia làm ba nhóm:
- Bản thân chân thật (“Tôi luôn là chính mình khi online”),
- Bản thân linh hoạt (“Tôi thường dùng nhiều nhân dạng khác nhau khi online”),
- Tự do thể hiện bản thân (“Tôi có thể bộc lộ những phẩm chất tốt nhất của mình khi online”).
Ngoài ra còn có Thang đo Bộ Ba Bóng Tối rút gọn gồm 27 mục (SD3), đánh giá:
- Tính ái kỷ (“Tôi biết mình đặc biệt vì ai cũng nói vậy”),
- Tính thái nhân cách (“Tôi sẵn sàng nói bất cứ điều gì để đạt được điều mình muốn”),
- Tính mưu mô (“Khôn ngoan là ghi nhớ những thông tin có thể dùng để chống lại người khác sau này”).
Kết quả
Kết quả cho thấy những người có mức điểm cao về mưu mô và thái nhân cách thường thể hiện phiên bản bản thân mang tính linh hoạt nhưng thiếu chân thật trên mạng. Cụ thể, họ dường như tận dụng những lợi ích mà môi trường mạng mang lại, chẳng hạn như tính ẩn danh cao và khả năng kiểm soát thời gian hay tốc độ tương tác, để giảm thiểu hậu quả cho những hành vi phản xã hội của mình.
Đặc biệt, những người mang tính mưu mô còn tin rằng Internet cho họ một không gian tự do để thể hiện bản thân. Là người luôn tính toán thiệt hơn, họ có thể lý giải rằng “môi trường mạng là nơi bộc lộ bản thân không rủi ro, vì họ có thể dễ dàng điều chỉnh hành vi mà ít sợ bị nghi ngờ về sự chân thực của mình,” qua đó đạt được mục tiêu cá nhân đầy ích kỷ.
Trái lại, tính ái kỷ lại cho thấy mối liên hệ với việc thể hiện bản thân một cách chân thực. Vì sao lại vậy? Có thể là bởi động lực cốt lõi của kẻ ái kỷ khác biệt với động lực vụ lợi của kẻ thái nhân cách và kẻ mưu mô.
Cụ thể, kẻ ái kỷ không quá tập trung vào việc thao túng người khác để lấy tiền hay quyền lực, mà họ quan tâm nhiều hơn đến việc trở thành trung tâm của sự chú ý và được người khác ngưỡng mộ, tán dương, xác nhận cái tôi vĩ đại và đầy ảo tưởng của họ.
Nhìn chung, kẻ ái kỷ cảm thấy môi trường mạng không thực sự thuận lợi cho việc thể hiện bản thân. Một lý do có thể là họ không cần đến sự ẩn danh mà các tương tác online mang lại. Như đã nói, điều họ mong mỏi là được người khác biết đến, ngưỡng mộ và tung hô. So với thế giới ảo, đời sống thực mang đến sự công nhận và phản hồi ngay lập tức, điều vô cùng cần thiết để họ duy trì cảm giác tự tôn vốn mong manh và dễ tổn thương.
Tóm lại
Kẻ thái nhân cách là những người quyến rũ nhưng tàn nhẫn, vô cảm. Kẻ mưu mô là những chiến lược gia lạnh lùng và hoài nghi. Trên mạng, cả hai kiểu người này đều sử dụng những nhân dạng không chân thực nhưng đầy linh hoạt (nghĩa là họ thay đổi hình ảnh bản thân tùy hoàn cảnh) để thao túng người khác.
Ngược lại, kẻ ái kỷ, những người mang trong mình sự phô trương, lòng tự tôn quá mức, cảm giác mình đặc biệt và luôn nghĩ rằng mình xứng đáng hơn người, lại phản ứng khác khi tiếp xúc với Internet: Họ thường thể hiện một bản thân chân thực hơn, nhưng lại không cho rằng môi trường mạng là nơi lý tưởng để khẳng định bản thân. Vì sao? Bởi trong hành trình tìm kiếm sự chú ý và được ngưỡng mộ, những tương tác trực tiếp ngoài đời thực vẫn mang lại cảm giác thỏa mãn hơn nhiều so với những kết nối ảo xa cách và vô danh.
Nguồn: How Dark Triad Personalities Present Themselves Online | Psychology Today
Theo tamlyhoctoipham.com