Trong bất kỳ cuộc thảo luận nào về mối quan hệ mang tính áp bức – nạn nhân, tôi muốn nhấn mạnh rằng tôi không ủng hộ bất kỳ hình thức bạo hành nào, dù là lời nói, cảm xúc hay tình dục.
Là một nhà trị liệu tâm lý cho các cặp đôi, tôi thường xuyên chứng kiến một “cuộc đua” vô thức giữa hai người yêu nhau – một cuộc thi xem ai mới là người chịu tổn thương nhiều hơn. Mỗi khi một người chia sẻ nỗi đau của mình, người kia lập tức phản bác rằng chính họ mới là người đau khổ hơn.
Tôi nhìn nhận sự ganh đua này như một phần của tam giác nạn nhân – nơi các cặp đôi luân phiên chuyển đổi giữa ba vai trò: nạn nhân, kẻ áp bức và người cứu rỗi.
Điều đáng nói là đôi khi, có một người chấp nhận thua cuộc mãi mãi, để rồi bị gán nhãn là kẻ lạnh lùng, thờ ơ, vô tâm.
Source: Florian Schmetz/Unsplash
Vì Sao Chúng Ta Lại Cạnh Tranh Xem Ai Đau Khổ Hơn?
Nghe có vẻ vô lý, nhưng thực tế, có ba lý do chính dẫn đến điều này:
1. Niềm tin cốt lõi giới hạn
Những niềm tin vô thức này tạo ra một vòng lặp phản ứng trong mối quan hệ:
- "Cảm xúc là gánh nặng." Từ nhỏ, nhiều người được dạy rằng bày tỏ cảm xúc là điều không cần thiết, thậm chí phiền toái. Vì vậy, họ né tránh việc chia sẻ thất vọng hay tổn thương.
- "Nỗi đau của em là trách nhiệm của anh." Khi một người tin rằng mình phải “sửa chữa” nỗi đau của đối phương, họ cảm thấy ngột ngạt và không muốn lắng nghe nữa.
- "Hoặc là nỗi đau của em, hoặc là nỗi đau của anh." Nếu dành thời gian cho cảm xúc của một người, điều đó đồng nghĩa với việc người còn lại không được phép tổn thương.
2. Không dám đối diện với phần bóng tối của bản thân
Mỗi người đều có những góc khuất: giận dữ, tổn thương, khao khát, sự mong manh… Nhưng thay vì chấp nhận chúng, nhiều người chọn cách đổ lỗi cho bạn đời. Họ nói: “Anh lúc nào cũng vô tâm.” thay vì thừa nhận: “Em đang thấy sợ hãi và bất an.”
3. Nỗi sợ bị xem là kẻ xấu
Nhiều người, đặc biệt là đàn ông, sợ rằng nếu họ thể hiện sự giận dữ hay bất mãn, họ sẽ bị coi là kẻ bạo hành. Vì thế, họ rút lui, chịu đựng hoặc phản ứng bằng sự mỉa mai, xa cách.
Người “chiến thắng” trong cuộc đua này nhận được gì?
Ba phần thưởng chính của người thắng cuộc:
- Trở thành nạn nhân lớn nhất. Nếu “tình yêu = lòng thương hại” là niềm tin cốt lõi, thì người thắng sẽ nhận được nhiều sự chú ý nhất (dù đó là sự thương cảm, nhường nhịn hay phục tùng).
- Kiểm soát câu chuyện của cả hai. Nạn nhân có quyền quyết định ai là người có lỗi. Họ có thể nói: “Tôi la hét và đập vỡ chiếc đĩa vì anh không thèm gọi cho tôi cả ngày.”
- Người còn lại bị gán mác kẻ áp bức. Kẻ “thua cuộc” trở thành người vô tâm, lạnh lùng và phải liên tục chuộc lỗi. Điều này giúp nạn nhân né tránh trách nhiệm của chính mình.
Bạn Muốn Đúng, Hay Muốn Hạnh Phúc?
Dù trải nghiệm của bạn có đúng đến đâu, cuộc đua này chỉ dẫn đến tổn thương, oán giận và xa cách. Thay vì mắc kẹt trong vòng luẩn quẩn “hoặc em đúng, hoặc anh đúng”, hãy thử chuyển sang cách nhìn mới: Cả hai chúng ta đều có cảm xúc, và cả hai đều đáng được lắng nghe.
Làm Sao Để Ngừng Cuộc Đua Này?
- Chia sẻ bài viết này với bạn đời và cùng suy ngẫm. Hãy xem xét xem điều này có đang diễn ra trong mối quan hệ của hai bạn không.
- Dũng cảm đối diện với phần bóng tối của mình. Không ai hoàn hảo. Hãy tự hỏi bản thân: Liệu tôi có đang đẩy trách nhiệm lên người kia không? Tôi có từng làm tổn thương họ không?
- Học cách lắng nghe mà không phản ứng ngay lập tức. Khi bạn đời nói điều gì đó khiến bạn khó chịu, đừng vội phản bác. Hãy hít một hơi sâu, để lời nói đó “chạm” vào mình. Có thể, đâu đó trong đó có một phần sự thật mà bạn chưa nhìn ra.
- Đặt tên cho cuộc đua này – và đùa vui về nó. Khi nhận thấy cả hai đang tranh xem ai đau khổ hơn, hãy dừng lại và nhẹ nhàng nói: “Chà, hình như tụi mình lại đang thi xem ai khổ hơn rồi.” Một chút hài hước có thể giúp phá tan căng thẳng và ngăn cuộc tranh cãi leo thang.
Khi nhận ra cuộc đua này chỉ là một vòng luẩn quẩn vô ích, bạn có thể bắt đầu xây dựng một mối quan hệ khác – nơi cả hai không cần phải là nạn nhân hay kẻ áp bức, nơi cảm xúc không phải lúc nào cũng cần được “sửa chữa”, mà chỉ cần được lắng nghe.
Hãy bước ra khỏi cuộc đua này. Và bạn sẽ thấy mình tự do hơn bao giờ hết.
Nguồn: The Victim Competition in Intimate Relationships – Psychology Today
Theo tamlyhoctoipham.com