Dạo gần đây, “điều độ” dường như đã trở thành một từ ngữ bị ghẻ lạnh. Chính trị, ý kiến và lối sống của chúng ta ngày càng bị chia rẽ và cực đoan hóa. Phản ứng của chúng ta luôn chạy đến hai thái cực. Ở giữa có vẻ như là một vị trí nhạt nhòa, yếu ớt, chẳng mấy hấp dẫn. Như Carlin Barton đã viết trong Roman Honor, “Chẳng có gì lãng mạn ở nước Mỹ trung dung, ở những người làm quản lý cấp trung, hay ở tuổi trung niên.”
Nhưng với người La Mã cổ đại, điều đó không đúng. Đối với họ, “danh dự xoay quanh cái trung dũng cảm.” Họ xem khả năng thỏa hiệp là một cách để ngăn ngừa sự chuyên chế và là biểu hiện của sự tự chủ. Sự điều độ không phải là:
- sự kìm nén yếu đuối, sự cam chịu buồn tẻ trước những gì quen thuộc như tầng lớp trung lưu hiện đại,
- cũng không phải là cái cớ cho sự thỏa mãn hay dễ dãi với bản thân.
Ngược lại, trong tư duy của người La Mã, điều độ giống như một tấm lá chắn chống lại sự bùng nổ của tham vọng và đam mê. Sự điềm tĩnh và cân bằng là thứ khó đạt được, đòi hỏi sự kiên định, quyết tâm của những người biết nắm lấy vận mệnh của mình, kiểm soát hành vi của bản thân giữa vô vàn cám dỗ của sự buông thả hay tự thương hại.
Aristotle đã xây dựng quan niệm về tính cách xoay quanh ý tưởng này; đối với ông, đức hạnh là sự cân bằng hoàn hảo giữa thiếu thốn và dư thừa. Lòng dũng cảm là điểm trung giữa sự liều lĩnh và sự sợ hãi; cơn giận chính đáng là điểm giữa cơn thịnh nộ mất kiểm soát và sự thờ ơ lãnh đạm.
Đối với nhà triết học Hy Lạp này và người La Mã thời xưa, làm điều đúng đắn, vào đúng thời điểm, theo cách đúng là một thử thách thú vị giúp mài giũa tâm hồn. Như Barton đã viết, “Trong trò chơi cân bằng đầy tinh tế này, điểm căng thẳng và kịch tính nhất chính là ở giữa.”
Vì vậy, sự điều độ, thay vì là thứ tẻ nhạt, lại bất ngờ mang đến “sự phấn khích và cảm giác tức thời” như thể bạn đang sống trên bờ vực—đi trên dây danh dự và phẩm cách một cách điêu luyện.
Nguồn
Sunday Firesides: The Underrated Excitement of Moderation | The Art of Manliness
Theo tamlyhoctoipham.com