ĐIỂM CHÍNH:
- Những huyền thoại về người mẹ khiến phụ nữ, đặc biệt là những người đang gặp khó khăn trong việc nuôi dạy con, khó hoặc thậm chí không thể tìm kiếm sự giúp đỡ.
- Chúng vô tình tạo ra một rào cản xã hội để không ai nhận thấy sự thờ ơ, bỏ bê, hay lạm dụng tinh thần từ người mẹ.
- Những huyền thoại này cũng góp phần củng cố quan niệm về người phụ nữ, thường chỉ dựa trên vai trò chăm sóc, mà bỏ qua giá trị con người thực sự của họ.
Tôi đã viết về các bà mẹ, đặc biệt là mối quan hệ giữa mẹ và con gái suốt 25 năm qua, và điều khiến tôi không ngừng ngạc nhiên là cách những huyền thoại văn hóa về tình mẫu tử ngăn cản chúng ta có một cuộc đối thoại thẳng thắn, sâu sắc về việc làm mẹ. Đây là công việc vô cùng khó khăn, đòi hỏi sự hy sinh không ít, và đối với một số người, nó có thể là thử thách lớn. Tất cả những điều đó lại càng trở nên trầm trọng hơn trong một xã hội mà dịch vụ chăm sóc trẻ em quá đắt đỏ và thiếu thốn.
Điều này không có nghĩa là không có những bước tiến trong văn hóa giúp mở rộng cuộc đối thoại này. Một khoảnh khắc đáng nhớ, cách đây 20 năm, là khi Brooke Shields công khai về trầm cảm sau sinh của mình, đã lên tiếng cho hàng triệu phụ nữ từng âm thầm chịu đựng trong nỗi hổ thẹn. Bởi suy cho cùng, nếu một người phụ nữ nổi tiếng, giàu có, và xinh đẹp – từng là hình mẫu lý tưởng cho hình ảnh trẻ sơ sinh hoàn hảo trên hộp xà phòng Ivory Snow, và vừa sinh ra một bé gái khỏe mạnh, đáng yêu mà cô ấy đã phải cố gắng hai năm để có được – cũng có thể cảm thấy bất hạnh đến mức:
“…Tôi cảm thấy hoàn toàn choáng ngợp. Đứa bé này là một người xa lạ đối với tôi. Tôi không biết phải làm gì với nó. Tôi không hề cảm thấy hạnh phúc. Tôi nghĩ những cảm giác đen tối này chỉ là do kiệt sức và hy vọng chúng sẽ qua đi. Nhưng không, chúng ngày càng tồi tệ hơn. Tôi không chịu nổi tiếng khóc của bé Rowan, và tôi sợ hãi mỗi khi chồng tôi bế con tới gần. Tôi muốn con biến mất. Tôi muốn mình biến mất. Đã có những lúc tồi tệ nhất, tôi nghĩ đến việc nuốt cả chai thuốc hoặc nhảy ra khỏi cửa sổ căn hộ.”
Những huyền thoại về người mẹ không chỉ ảnh hưởng đến phụ nữ, mà còn tác động tới đàn ông, cả về mặt ý thức và vô thức. Chúng thấm vào toàn bộ xã hội và ảnh hưởng tới cách mà mọi người nhìn nhận về tình mẫu tử và việc nuôi dạy con cái nói chung.
Image: Monkey Business Images/Shutterstock
Huyền thoại về người mẹ và tác động của chúng
Những huyền thoại này đã tồn tại rất lâu đời, có lẽ bắt nguồn từ khi loài người nhận thấy rằng chỉ có phụ nữ mới có thể sinh ra con cái. Từ đó, chúng phát triển một cách tự nhiên trong các xã hội nông nghiệp tiền phụ hệ, nơi nữ thần được tôn thờ. (Người xưa chưa biết về cá ngựa, loài mà cả con đực và con cái đều có thể sinh con.) Sự thay thế các tín ngưỡng ngoại giáo cổ đại bằng Kitô giáo thực tế đã củng cố thêm huyền thoại này thông qua việc tôn sùng Đức Mẹ Đồng Trinh.
Dưới đây là những huyền thoại quan trọng:
Lý tưởng hóa tình mẫu tử
Không thể không nhắc đến ảnh hưởng của Kitô giáo và những hình ảnh, câu chuyện liên quan đến Đức Mẹ Đồng Trinh trong việc củng cố sự lý tưởng hóa này. Từ hình ảnh Đức Mẹ bồng Chúa Hài Đồng chỉ là một bước ngắn đến những bức tranh của Pierre-August Renoir và Mary Cassatt về tình mẫu tử.
Lý tưởng hóa tình mẫu tử, nhất là khi pha trộn với niềm tin tôn giáo, biến việc làm mẹ trở thành một "thiên chức" thay vì một công việc thật sự trong cuộc sống hàng ngày. Và điều này cũng khiến người phụ nữ không có con, dù vì lý do gì, trở thành công dân hạng hai. Nếu bạn từng làm việc ở nơi nào đó thiếu nhân lực, bạn sẽ thấy những người phụ nữ không có con thường bị kêu gọi làm thêm giờ, như thể việc không có con đồng nghĩa với việc họ không có cuộc sống (hoặc ít nhất không phải cuộc sống quan trọng). Đây là một thành kiến phổ biến khác.
Việc làm mẹ là bản năng tự nhiên của loài người
Không, không, không! Đó thực ra là hành vi cần học hỏi, chứ không phải bản năng như ở loài voi. Niềm tin rằng phụ nữ loài người đã được "lập trình" để biết cách chăm sóc con tốt nhất mang theo những hệ quả khổng lồ và tất nhiên làm suy yếu vị thế của những người mẹ cảm thấy công việc nuôi dạy con là khó khăn hoặc không thể thực hiện. Niềm tin này bao trùm cả trong phòng xử án và nhiều nơi khác mà nó không nên tồn tại, và đây cũng là cơ sở để những người mẹ vô tâm hay bỏ bê khăng khăng rằng họ là người duy nhất hiểu rõ điều gì tốt nhất cho con mình. Đúng vậy, huyền thoại này thậm chí được dùng để biện minh cho lạm dụng tinh thần.
Mọi phụ nữ đều "tự nhiên" có khả năng chăm sóc, nuôi dưỡng
Nếu phải chọn huyền thoại nào gây tổn thương nhiều nhất, có lẽ tôi sẽ chọn huyền thoại này. Đầu tiên, điều này không đúng; có phụ nữ có bản năng chăm sóc, có người thì không. Thứ hai, huyền thoại phụ đi kèm là việc chăm sóc chỉ thuộc về phụ nữ, trong khi đàn ông bị loại trừ; điều này cũng không đúng. Quan niệm rằng phụ nữ sinh ra để chăm sóc ảnh hưởng đến các phán xét trong mọi tình huống, bao gồm cả các phiên tòa ly hôn. Không khó để hiểu tại sao những người phụ nữ thẳng thắn và bày tỏ quan điểm lại thường bị gắn mác "không nữ tính", nhất là khi giọng điệu của họ sắc bén hoặc chỉ trích. Huyền thoại này tô màu cho nữ tính và phụ nữ trong những sắc thái nhẹ nhàng, mờ ảo.
"Gắn kết" với trẻ sơ sinh diễn ra ngay lập tức
Câu chuyện của Brooke Shields nên khiến tất cả chúng ta suy ngẫm, nhưng bạn không cần phải có trầm cảm sau sinh để hiểu vì sao sự rạn nứt trong gia đình có thể bắt đầu ngay từ khi sinh và tại sao "sự gắn kết ngay lập tức" lại là một huyền thoại gây tổn thương cho phụ nữ. Đúng vậy, có một quá trình để gắn kết với con và nó diễn ra theo thời gian, được xây dựng qua những tương tác như ánh mắt của mẹ với bé, sự đáp lại tiếng khóc của bé, việc cho bé ăn, và nhiều hơn thế. Đúng, một số phụ nữ có thể cảm thấy gắn kết ngay lập tức, nhưng nhiều người thì không. Tại sao? Có thể vì đau đớn, vì thất vọng với quá trình sinh, hoặc vì quá kiệt sức. Nhưng một lần nữa, huyền thoại này khuyến khích những bà mẹ mới sinh cảm thấy xấu hổ, và khi đã cảm thấy xấu hổ, họ ít có khả năng tìm kiếm sự giúp đỡ hoặc nói chuyện với ai về vấn đề đó.
Mọi bà mẹ đều yêu con vô điều kiện
Đây là huyền thoại lớn nhất, đặc biệt là khi bạn còn là một đứa trẻ và nghe nó như một chân lý không thể bàn cãi. Khi tôi đọc được câu này trong cuốn sách tội phạm học "Nghệ thuật yêu" của Erich Fromm khi còn là một thiếu niên, tôi đã nghĩ mình là cô gái duy nhất trên thế giới mắc phải vấn đề này. Dĩ nhiên, người mẹ đó có vẻ rất yêu thương anh trai tôi.
Tôi có một giả thuyết chưa được chứng minh về huyền thoại này. Khi tình yêu trong cuộc đời là điều khó tìm và càng khó giữ, tôi tin rằng hầu hết mọi người cần tin vào một loại tình yêu nào đó không thể thay đổi, và ứng viên sáng giá nhất chính là tình mẫu tử. Điều này giúp huyền thoại này trở nên hấp dẫn.
Hãy nhớ rằng những huyền thoại về tình mẫu tử không chỉ gây tổn thương cho những người mẹ; chúng có tầm ảnh hưởng rộng rãi hơn nhiều.
Nguồn: Why These 5 Myths About Motherhood Hurt Everyone / Psychology Today
Theo tamlyhoctoipham.com