Một nghiên cứu mới đây đã tiết lộ vòng xoáy bạo hành và những vết thương tâm lý mà kẻ thái nhân cách gây ra cho nạn nhân. Thật khó cưỡng lại sức hút của kẻ thái nhân cách. Họ quyến rũ, duyên dáng, và khiến ta cảm thấy mình trở nên đặc biệt, cuốn hút. Nhưng đừng lầm tưởng, họ chẳng bao giờ để tâm đến cảm xúc của người khác và thiếu đi sự đồng cảm. Những kẻ thái nhân cách mang tính tự luyến thậm chí còn chẳng hiểu nổi thế giới ngoài kia và lại luôn khao khát được người khác tôn sùng để lấp đầy cái tôi dễ tổn thương của mình.
Vậy, cảm giác khi bước vào mối quan hệ với một kẻ thái nhân cách tự luyến (narcissistic psychopath) ra sao? Đây chính là câu hỏi trọng tâm của nghiên cứu mà hai nhà tâm lý học Alexandra Ainz Galende và Rubén Rodríguez Puertas từ Đại học Almería ở Tây Ban Nha đã dày công thực hiện. Để trả lời câu hỏi này, họ đã tìm đến 20 phụ nữ độ tuổi từ 24 đến 59, những người từng chia sẻ về mối quan hệ "đau khổ" với kẻ thái nhân cách trên trang Instagram cá nhân và hiện đang trong quá trình điều trị. Họ đã được phỏng vấn về mối quan hệ này, và các câu chuyện của họ được phân tích kỹ lưỡng.
Bốn Giai Đoạn Của Vòng Xoáy Bạo Hành
Galende và Puertas đã nhận diện được các giai đoạn bạo hành mà một kẻ thái nhân cách tự luyến thường mang đến cho nạn nhân. Thật đáng kinh ngạc, tất cả các phụ nữ trong nghiên cứu đều trải qua các giai đoạn của vòng xoáy này, được mô tả như sau:
Image: JJ-stockstudio/Shutterstock
1. “Rải Thính Yêu”
Ở giai đoạn đầu này, để nhận diện kẻ thái nhân cách là điều gần như bất khả thi. Họ hiện diện như một người bạn đời hoàn hảo, dùng mọi hiểu biết về đối phương để “nhào nặn” nên hình mẫu chuẩn chỉnh, khớp với mong muốn sâu thẳm trong lòng nạn nhân. Nạn nhân cứ ngỡ mình gặp được tri kỷ, một sợi dây tình cảm sâu đậm nhanh chóng được hình thành. Nhưng thực ra, họ đã rơi vào cái bẫy cảm xúc được dàn dựng công phu để tạo cảm giác phấn khích.
Chưa hết, kẻ thái nhân cách thường bày ra câu chuyện về quá khứ đau thương, rằng họ từng chịu đựng một mối tình đầy tổn thương hay vượt qua khổ đau nào đó. Qua việc tự biến mình thành nạn nhân, họ gợi lên lòng cảm thông từ đối phương, khiến người ta thấy thương hại và có trách nhiệm “chữa lành” cho họ. Chính mối liên kết này khiến nạn nhân sẵn lòng chia sẻ những điều sâu kín trong cuộc sống cá nhân – thứ mà kẻ thái nhân cách sau này sẽ dùng để kiểm soát họ.
Trong khi nạn nhân cảm thấy tình cảm chân thành và có qua có lại, kẻ thái nhân cách thì ở một tầng suy nghĩ khác hẳn. Họ sống nhờ vào những ánh nhìn ngưỡng mộ, những lời khen tặng, hay sự yêu thương mà họ nhận được – dù là qua tình cảm, những món quà, hay sự quan tâm. Niềm vui của họ không nằm ở tình yêu chân thật, mà ở sự thỏa mãn khi mình trở thành trung tâm của thế giới người khác và đang thành công trong trò chơi thao túng của chính mình.
2. “Từ Bỏ Nhẹ Nhàng, Dìm Hàng Đậm Chất”
Giai đoạn này bắt đầu khi nạn nhân đã lún sâu vào mối quan hệ với kẻ thái nhân cách, tin tưởng và yêu thương họ vô điều kiện. Lúc này, kẻ thái nhân cách bắt đầu yêu cầu sự chú ý không giới hạn và dần dần cô lập nạn nhân khỏi mạng lưới bạn bè, gia đình. Việc cô lập này khiến nạn nhân ngày càng lệ thuộc, đặt hết niềm tin vào kẻ thái nhân cách, mở đường cho việc kiểm soát tinh vi hơn.
Khi đã "bắt đầu dìm," họ tung ra những chiêu trò thao túng điêu luyện, như là thi thoảng bỗng “quăng chút tình” để giữ chân nạn nhân, rồi lại quay sang “hất hơi lạnh”; hoặc xài chiêu “thao túng tâm lý” để khiến nạn nhân tự nghi ngờ chính bản thân mình. Còn chưa kể đến “chiến lược im lặng,” hay “chia rẽ đối thủ” – nghĩa là họ sẽ làm cho nạn nhân ghen tị hoặc cảm thấy bất an bằng cách so sánh, gây hiềm khích. Tất cả mánh khóe này làm nạn nhân ngày càng mất đi cái tôi, càng phụ thuộc vào kẻ thái nhân cách, và vòng xoáy độc hại tiếp tục sâu thêm.
3. “Bỏ Cuộc Đầy Phũ Phàng”
Đến giai đoạn này, kẻ thái nhân cách thấy rằng nạn nhân đã hoàn toàn sa lưới, cạn kiệt cả cảm xúc lẫn sự tự chủ, không còn giá trị khai thác. Và thế là, chẳng một lời báo trước, họ bất ngờ "rũ áo ra đi," kết thúc mối quan hệ khi nạn nhân đã không còn mang đến nguồn cảm xúc hoặc sự chú ý mà họ thèm khát. Họ bỏ đi, để lại nạn nhân trong hoang mang, mất phương hướng, đôi khi là trắng tay về tài chính. Người bị bỏ lại có khi đã dốc hết sức mình, cứ ngỡ đây là chân ái. Đáng buồn hơn, kẻ thái nhân cách thường đã bắt đầu mối quan hệ mới với một “nạn nhân” khác, lại tiếp tục giai đoạn “rải thính yêu” như chưa từng có chuyện gì xảy ra.
4. “Hút Lại Như Máy Hút Bụi”
Giai đoạn cuối cùng này được ví như cái máy hút bụi “Hoover” nổi tiếng, đại diện cho chiêu trò thao túng nhằm “hút” nạn nhân trở lại vòng xoáy bạo hành. Khi thấy nạn nhân bắt đầu hồi phục, sống độc lập, kẻ thái nhân cách lại "bồi hồi quay lại," ném một chút “thính yêu” như ban đầu. Nếu nạn nhân bị “hút” trở lại, họ lại rơi vào cái bẫy cảm xúc độc hại, và vòng tròn đau khổ bắt đầu một lần nữa.
Những Hệ Lụy Để Lại
Nói Dối Có Hệ Thống:
Tất cả những người phụ nữ trong nghiên cứu đều cho biết bạn đời thái nhân cách của họ là những “chuyên gia nói dối,” luôn mang một “chiếc mặt nạ” và “mưu đồ ẩn giấu.” Ngay từ đầu mối quan hệ, họ đã dối trá, dựng lên những câu chuyện về bản thân, sở thích, thậm chí cả nền tảng học vấn và công việc. Nhiều người phát hiện rằng đối phương đã quan hệ với người khác từ những ngày đầu còn đang “rải thính.” Hơn một nửa số phụ nữ chia sẻ rằng, để thực sự chữa lành, họ phải “giết chết” hình ảnh lý tưởng về kẻ thái nhân cách mà mình đã tưởng tượng ra trong giai đoạn “rải thính yêu.”
Sự mâu thuẫn tâm lý:
Tất cả những người tham gia câu chuyện đều vướng vào sự giằng co khó xử, khi họ ngã lòng yêu say đắm một người họ từng ngưỡng mộ hết mực. Nhưng rồi họ buộc phải đối diện với thực tế đau lòng rằng người họ yêu không phải là hình mẫu họ từng nghĩ. Sự mâu thuẫn ấy làm cho họ rơi vào trạng thái “đóng băng” giữa quyết định và do dự, đến mức khiến họ khó có thể dứt khoát để chia tay.
Khoảnh khắc tồn tại:
Những người phụ nữ từng có mối quan hệ với các đối tượng thiếu cảm xúc thường phải trải qua một khoảnh khắc “tồn tại” sâu sắc. Họ kiệt sức vì mối tình này nhưng lại vẫn tin rằng người đàn ông ấy sẽ đối xử tốt với họ. Nhiều người đàn ông đó đã bỏ rơi khi phụ nữ đang ở thời điểm yếu đuối nhất, khiến họ cảm thấy trống rỗng và như chẳng còn gì để dành cho ai nữa. Điều tệ hơn là nhiều người đàn ông ấy đã sớm tìm được một mối quan hệ mới. Một người phụ nữ chia sẻ: “Tôi thực sự tan nát. Anh ấy trở lại với tôi sau khi đã có người khác, rồi cứ thế so sánh tôi với người đó. Nhưng điều tệ nhất là khi bố tôi bệnh nặng và gần qua đời, anh ta đã làm gì? Anh ta biến mất. [...] Anh ấy chưa dứt khoát với tôi mà đã có người mới. Cảm xúc của tôi lúc ấy như một cái xác không hồn.”
Những vấn đề tâm lý:
Khi được hỏi hãy diễn tả trạng thái của họ sau khi từng có mối quan hệ với một người có tính cách tự luyến, đa số mọi người chỉ gói gọn trong vài từ như “tan hoang,” “vỡ vụn,” “chết lặng,” và “điên dại.” Nhiều người rơi vào trầm cảm, lo âu, thậm chí mắc hội chứng căng thẳng sau sang chấn tâm lý. Như một người kể lại: “Có những ngày, chỉ với một lời tử tế hay chút quan tâm vụn vặt là tôi đã ngây ngất như trên mây, nhưng rồi chỉ hai ngày sau, tôi lại rơi xuống vực thẳm vì anh ta biến mất hay làm tôi cảm thấy mình chẳng ra gì.”
Galende và Puertas kết luận nghiên cứu của mình với nhận định rằng những kẻ tâm lý bất thường nhưng sống hợp pháp (chưa bị pháp luật “sờ gáy”) phổ biến hơn chúng ta tưởng rất nhiều. Mạng xã hội và các phim tài liệu tội phạm như The Tinder Swindler đã hé lộ cách mà những người phụ nữ, đặc biệt, có thể trở thành “mồi ngon” cho những kẻ săn mồi này – nhưng các nghiên cứu mới cũng cho thấy chúng ta có thể học cách tự bảo vệ bản thân khỏi loại bạo lực ngầm này.
References
Ainz Galende, A. y Rodríguez Puertas, R. (2024). Psicopatía y abuso nar- cisista: las consecuencias de un tipo desconocido de violencia en pareja. Revista Centra de Cien- cias Sociales, 3(2), 53–72. https://doi.org/10.54790/rccs.85
Nguồn: What a Relationship With a Psychopath Is Like/Psychology Today
Theo tamlyhoctoipham.com