“Tâm lý học hành vi” là thuật ngữ được Mỹ đề cập đến lần đầu tiên từ những năm 60 của thế kỷ trước và đến bây giờ, một số quốc gia đã sử dụng các chuyên gia phân tích tâm lý như bộ phận không thể thiếu trong chiến thuật điều tra hình sự. Ở Pháp, đây được coi là lực lượng cảnh sát đặc biệt, xử lý khoảng 40 vụ án khó mỗi năm.
Luôn đặt mình vào tâm trí của kẻ tội phạm giết người
Một người đàn ông bị phát hiện trong tình trạng đã tắt thở, trên cơ thể có một chai rượu whisky; một người đàn ông 70 tuổi bị sát hại, có dấu vết tác động của ngoại lực ở lưỡi và tim; một nhân viên bảo vệ bị đâm hàng chục nhát dao trên cơ thể mà chưa rõ thủ phạm… Đây là những tình huống giả định của một khóa đào tạo đặc biệt dành cho 7 nhân viên phân tích tâm lý tội phạm tại trụ sở chính ở ngoại ô Paris. Khi một vụ giết người đặc biệt kỳ lạ bị phát hiện, ba người trong số họ sẽ đến hiện trường vụ án càng sớm càng tốt. Họ làm việc nhanh chóng và lặng lẽ, tránh bị ảnh hưởng bởi các điều tra viên. Nhiệm vụ của các nhà phân tích tâm lý tội phạm là phải tự đặt mình vào tâm trí của kẻ giết người để đưa ra những suy đoán logic.
Sự khác biệt chính giữa các nhà điều tra truyền thống và nhà phân tích hành vi khi đến hiện trường vụ án là đối tượng mà họ tìm kiếm. Trong khi các nhà điều tra tập trung tìm kiếm manh mối, bất kỳ dấu vết nào của đối tượng mà họ nghi ngờ thì cảnh sát phân tích tâm lý lại cố gắng để phát hiện những biểu hiện của hành vi và tìm kiếm thông tin liên quan đến cá nhân đối tượng.
“Chúng tôi giúp các nhà điều tra tìm thấy những hành vi không phù hợp với biểu hiện hình sự”, Marie-Laure Brunel-Dupin, 37 tuổi, người sáng lập và hiện đang phụ trách bộ phận điều tra tâm lý tội phạm giải thích. “Chúng tôi thực hiện những hành động theo quan sát của nhà điều tra nhưng theo tư duy của tội phạm. Các nhà điều tra truyền thống phân tích hành vi tội phạm còn chúng tôi mang đến những câu hỏi mới”.
Sau khi quan sát, thu thập thông tin từ hiện trường, các nhà phân tích nhanh chóng trở lại trụ sở làm việc, nhập tất cả các thông tin lên một bảng tính đã thiết lập với bác sĩ chuyên khoa thần kinh. Hệ thống phân tích tội phạm được chia làm ba giai đoạn trước, trong và sau khi thực hiện hành vi phạm tội. Sau đó, bản phân tích này được gửi đến các nhà điều tra trong vòng từ 24 đến 48 giờ, giúp các nhà điều tra thu hẹp số lượng đối tượng nghi vấn.
Chuyên án “nóng”, “khó” và nhiều bí ẩn
Lực lượng cảnh sát phân tích tâm lý tội phạm ra đời năm 2002, gồm 7 cán bộ, thuộc bộ phận điều tra hình sự của cảnh sát Pháp. Có 4 nhà phân tích hành vi, tất cả đều là phụ nữ, có bằng luật học và tâm lý học cùng bốn nhà điều tra khác. Đây là đơn vị phân tích tâm lý tội phạm duy nhất ở Pháp và đơn vị này xử lý khoảng 40 vụ án hình sự rất “bí ẩn” và “khó” mỗi năm.
Marie-Laure Brunel-Dupin kể lại vụ án bắt cóc “ly kỳ” đã xảy ra vào năm 2005. Sau khi vụ án xảy ra, manh mối mà các nhà điều tra thu được tại hiện trượng là một mẩu thuốc lá. Đó là buổi chiều chủ nhật, một người đàn ông lảng vảng xung quanh hai cô bé đang chơi ở bãi đậu xe. Bất thình lình, người đàn ông chạy về phía hai đứa trẻ, bế thốc đứa bé 6 tuổi, đưa lên xe và chạy mất.
Một nhân chứng nói với điều tra viên rằng, ông đã nhìn thấy người đàn ông hút thuốc ngay trước khi phạm tội. Với các nhà điều tra, mẩu thuốc lá phải được thu thập để tìm kiếm dấu vân tay và nhãn hiệu thuốc cũng là manh mối quan trọng để điều tra. “Đối với chúng tôi, đó là một “mỏ” thông tin tâm lý”, Marie-Laure Brunel-Dupin nói. “Cách ông hút thuốc ngay trước khi hành động cho thấy sự căng thẳng và “kinh nghiệm” thực hiện tội phạm của người đàn ông.
Trên thực tế, thủ phạm mới hút được vài hơi trước khi chạy về phía hai đứa trẻ. Các nhân chứng cũng đã nhận thấy, vài ngày trước đó, người đàn ông này đã lái xe lòng vòng quanh khu phố. Từ tất cả những thông tin đó, chúng tôi có thể phác thảo sơ bộ về chân dung thủ phạm: Đó là một người hoạt động “nghiệp dư”, mới đến sống ở khu vực và đã theo dõi, tìm kiếm những đứa trẻ hay chơi một mình hoặc nhóm nhỏ. Điếu thuốc lá hầu như còn nguyên cho thấy, ông ta đã rất căng thẳng”, Marie-Laure Brunel-Dupin giải thích.
Một phụ nữ bị sát hại tại thành phố miền đông nước Pháp vào năm 2007. Hiện trường vụ án cho thấy, người phụ nữ đã bị bóp cổ, phần đầu đựng trong một túi nhựa mờ, có hai ly nước trong phòng khách, không có dấu vết bị tấn công tình dục ngoại trừ cúc đầu tiên của chiếc quần jean mà nạn nhân mặc chưa được cài lại. Trong khi các nhà điều tra loại trừ khả năng nạn nhân bị tấn công tình dục thì các nhà phân tích tâm lý tội phạm dựa vào hiện trường, biểu hiện trên khuôn mặt nạn nhân đưa ra giả thuyết về hành vi tội phạm hiếp dâm chưa thành. Và trên thực tế, đó là một vụ tấn công tình dục chưa thành, sau đó thủ phạm giết chết nạn nhân.
Đây chỉ là một trong rất nhiều vụ án mà lực lượng cảnh sát phân tích tâm lý tội phạm thực hiện. “Kết quả phân tích hành vi chỉ là để hỗ trợ điều tra. Công việc của chúng tôi chỉ đơn thuần là đưa ra một hồ sơ tâm lý, không phải để xác định một nghi phạm”, Marie-Laure Brunel-Dupin khiêm tốn nói
Mạnh Tường (tổng hợp)
Theo tamlyhoctoipham.com