Cô đơn - sự thiếu vắng những kết nối thực sự, thường xuất hiện trong nhiều trường hợp. Chúng ta cảm thấy cô đơn khi thiếu đi bạn bè hoặc không thuộc về một hội nhóm nào. Tuy nhiên, con người cũng có thể cảm thấy cô đơn cho dù đang ở cạnh rất nhiều người, lý do chính nằm ở việc thiếu đi những kết nối cảm xúc.
Phần lớn chúng ta - những người trưởng thành đều bị ảnh hưởng bởi trải nghiệm của những năm tháng đầu đời. Một sang chấn thời thơ ấu có thể dẫn tới những cản trở sau này trong việc gần gũi về mặt cảm xúc, duy trì các mối quan hệ hoặc cảm thấy an toàn với những người khác. Mỗi yếu tố kể trên đều có thể dẫn tới cô đơn.
Một người mang trong mình sang chấn thời thơ ấu thường bị mắc kẹt trong một vòng lặp: mặc dù khao khát có một mối quan hệ lâu dài và lành mạnh, họ thường liên tục xung đột với đối phương và bắt đầu hình thành xu hướng đẩy mọi người ra xa cũng như tránh việc thân mật gần gũi. Trong trường hợp này, liên hệ với một nhà tâm lý trị liệu là điều cần thiết
Sang chấn thời thơ ấu - nguồn cơn của cảm giác cô đơn
Lý do những sang chấn thời thơ ấu có thể dẫn tới cảm giác cô đơn kéo dài sau này nằm ở việc chúng tác động tới tương tác xã hội và khả năng tạo dựng những mối quan hệ sâu sắc.
Theo một nghiên cứu năm 2018, những người có tiền sử sang chấn thời thơ ấu phải trải qua nhiều triệu chứng tâm lý liên quan tới cảm giác cô đơn hơn người bình thường. Nghiên cứu bao gồm cảm giác cô đơn về mặt xã hội và về mặt cảm xúc.
Theo Jessica Frick - nhà tư vấn chuyên nghiệp: “Sang chấn ảnh hưởng tới não bộ một cách đáng kể, khiến não phải đề phòng hơn về những mối họa trong tương lai - những cá nhân sống sót sau sang chấn thường cảnh giác hơn và nhận diện nhiều mối gây hại hơn mức bình thường”.
“Những người phải chịu sang chấn thường gặp khó khăn trong việc giãi bày, tâm sự với người khác, đặc biệt là khi họ đã từng chia sẻ về trải nghiệm của mình trong quá khứ và không nhận được sự ủng hộ hay tin tưởng” - cô bổ sung.
Mỗi khi ở quá gần gũi với một người, họ thường dấy lên một nỗi sợ bị tổn thương.
“Điều này dẫn tới hành động tự huỷ hoại bản thân: khi cá nhân với sang chấn thời thơ ấu lẩn tránh việc kết nối với người khác, họ sẽ bị cho là không muốn kết nối (mặc dù họ thực sự muốn) và điều này lại thổi bùng ngọn lửa lo âu trong tâm trí họ” Jessica Frick cho biết.
Ảnh hưởng của sang chấn thời thơ ấu lên sự gắn bó
Lý thuyết về sự gắn bó (attachment theory) cho rằng mối quan hệ giữa con trẻ và người nuôi dưỡng có ảnh hưởng tới nhân cách của trẻ khi trưởng thành. Khi sang chấn đến từ chính người nuôi dưỡng, trẻ em sẽ phải chịu sang chấn về gắn gó.
Nhà tâm lý lâm sàng, bác sĩ Ryan C. Warner miêu tả ảnh hưởng của sang chấn về gắn bó:
“Sang chấn tâm lý liên quan tới thời thơ ấu gây tổn hại to lớn tới lòng tự tôn (self-esteem), cách nhìn nhận bản thân (self-image) và khả năng tạo dựng liên kết chặt chẽ với người khác”.
“Sang chấn được sinh ra từ việc bị lạm dụng hoặc bỏ rơi hồi bé và có thể vĩnh viễn gây trở ngại cho sự hình thành của những mối quan hệ lành mạnh. Cùng với đó là cảm giác sợ hãi gần gũi, khó tin tưởng người khác và sự bất an thường trực”.
“Cách chúng ta hành xử khi trưởng thành được quyết định từ những trải nghiệm thời thơ ấu” - Warner cho biết. “Nếu một đứa trẻ chưa từng được biết tới một mối quan hệ lành mạnh và bị lạm dụng bởi những người thân nhất, nó sẽ không thể tạo dựng một liên kết ổn định sau này.”
Về sang chấn thời thơ ấu
“Sang chấn thời thơ ấu cắm rễ tới những gì sâu bên trong chúng ta. Nó tái cấu trúc bộ não và thay đổi hoàn toàn góc nhìn của chúng ta về thế giới - và đặc biệt, về những mối quan hệ” - Candin Phillips - nhà tư vấn chuyên nghiệp.
Có rất nhiều nguyên nhân gây nên một sang chấn, từ lạm dụng, bỏ rơi cho tới một tai nạn nghiêm trọng.
Khi chúng ta trải nghiệm một cơn sang chấn, não bộ và các tế bào thần kinh thích ứng để bảo vệ chính chúng. Điều này dẫn tới mong muốn mãnh liệt để phòng tránh những trường hợp tương tự xảy ra.
Trong trường hợp cơn sang chấn đến từ một mối quan hệ gần gũi, khó khăn trong việc đặt niềm tin vào người khác là rất dễ xảy ra.
Phillip miêu tả một người lớn với sang chấn thời thơ ấu giống như một đứa trẻ - thiếu đi sự an toàn, ổn định và trưởng thành về mặt cảm xúc. Phillip cũng cho biết ba thứ trên đều là yếu tố quan trọng để một đứa trẻ phát triển.
Đồng thời, không có một thời điểm cố định nào cho sang chấn bắt đầu có ảnh hưởng tới cách hành xử của chúng ta. Những trải nghiệm gây tổn thương từ sớm, từ một sự việc đơn lẻ cho tới một chuỗi các sự việc gây sang chấn (complex trauma), có thể có những tác động âm ỉ.
“Tác động có thể kéo dài cho dù sang chấn đến từ một sự kiện nhất định, một loạt các sự kiện nối tiếp hoặc khi đứa trẻ lớn lên trong một môi trường độc hại mà chúng không thể xây dựng một hình ảnh cố định về bố mẹ và người thân.” Phillip giải thích.
Cách làm dịu sự cô đơn hậu sang chấn
1. Tìm tới sự giúp đỡ của nhà trị liệu:
Nhà tâm lý học Kyler Shumway khuyên những người đang phải chịu đựng cảm giác cô đơn tìm một nhà trị liệu chuyên về sang chấn.
“Bạn không một mình trên hành trình chữa lành”, ông nói. “Trị liệu là phương pháp đầu tiên được cân nhắc và cũng là cách thức hiệu quả nhất để vượt qua nỗi đau gây ra bởi sang chấn”.
Có rất nhiều liệu pháp được sử dụng với sang chấn, nhưng phổ biến nhất là liệu pháp xử lý nhận thức (CPT - cognitive processing therapy).
2. Chấp nhận rủi ro và hành động:
“Hãy cứ thử đi ra ngoài làm quen với nhiều người mới và để họ bước vào cuộc đời bạn. Có thể, bạn sẽ lại bị tổn thương nhưng cũng rất có thể, bạn sẽ ổn thôi. Ngoài kia có rất nhiều người đang chờ được bạn tìm thấy, để yêu thương và quan tâm bạn.” Shumway nói.
“Có thể bạn sẽ học được cách rũ bỏ những nỗi sợ và niềm tin sai lệch qua những trải nghiệm cải tạo cảm xúc (corrective emotional experiences)”.
3. Rèn luyện một tâm trí tập trung vào sự phát triển và đi lên:
Shumway nhấn mạnh vào tầm quan trọng của việc có một tâm lý hướng về phía trước (growth mindset - một thuật ngữ của tiến sĩ Carol Dweck). Bạn cần chú tâm vào việc phát triển và cải thiện theo thời gian.
“Nếu bạn giữ vững một niềm tin rằng mình bị mắc kẹt trong sự cô đơn và không gì có thể kéo bạn ra (một niềm tin cố định) thì có lẽ bạn sẽ mãi như thế. Tuy nhiên, nếu bạn tin tưởng vào việc tình trạng sẽ được cải thiện và mình có thể học được cách tạo dựng những kết nối và được yêu thương, bạn đang tự cho mình cơ hội để cứu bản thân khỏi vòng lặp”.
Trên thực tế, rất nhiều người nhận thấy những thay đổi tích cực trong quá trình chữa lành của họ - những mối quan hệ được cải thiện, tin tưởng hơn vào khả năng của bản thân hoặc những kết nối thực sự sâu sắc. Hiện tượng này được gọi là sự phát triển hậu sang chấn (post-traumatic growth).
4. Tập yêu bản thân:
Theo Dimitrios Pexaras - nhà tư vấn chuyên nghiệp, chìa khoá để giải quyết vấn đề chính là tập luyện việc yêu bản thân, tự nhận thức và điều trị sang chấn.
“Thời điểm mà mọi người bắt đầu nhận ra [...] những gì đã xảy ra với họ, tại sao chúng lại xảy ra với họ và rằng họ không có lỗi trong việc đó, họ dần yêu bản thân hơn và thấu hiểu cho chính mình. Tất nhiên, công cuộc này sẽ tốn rất nhiều thời gian nhưng hoàn toàn khả thi và bản thân tôi đã chứng kiến nhiều bệnh nhân thành công trong thời gian làm nhà trị liệu.
5. Hãy từ tốn bước ra với xã hội:
Có thể hiện giờ, bạn vẫn giữ trong mình một nỗi sợ mỗi khi gặp gỡ mọi người, dù là người mới quen hay đã cũ nhưng hãy từ tốn với bản thân, đi những bước nhỏ và thoải mái với chính bạn.
Ví dụ, bạn có thể liên lạc với một người đã lâu không nói chuyện, hỏi han về cuộc sống hiện giờ của họ. Lên lịch cho một buổi hẹn café, tham gia một hội nhóm có chung sở thích với bạn cũng là một ý tưởng không tồi.
Giúp đỡ những người đã và đang trải qua sang chấn cũng là một cách để vừa hoà nhập với xã hội, vừa cảm thấy an toàn khi gặp gỡ những người mình có thể thấu cảm.
Những bước tiếp theo
Nếu bạn đang trải qua cảm giác cô đơn từ sang chấn thời thơ ấu, hiểu được mối liên hệ giữa hai thứ này sẽ giúp bạn cải thiện mối quan hệ với những người khác.
Bạn không có lỗi khi rút bản thân mình khỏi cuộc sống xã hội hoặc gặp khó khăn với những kết nối. Đó chỉ là một cơ chế phòng vệ mà bạn đã học được khi còn nhỏ.
Dịch giả: Thành Vinh – Nguồn: Tâm Lý Học Tuổi Trẻ
Link bài gốc: The Link Between Childhood Trauma and Feeling Lonely
Ảnh: JESSICAHTAM/FLICKR
Theo tamlyhoctoipham.com