Tuy không phải ai cũng có định kiến với người có thu nhập thấp, nhưng chúng ta hoàn toàn nhận thấy được hiện tượng này trong xã hội: càng kiếm được nhiều tiền, người ta càng được ngưỡng mộ và được nhìn nhận là thú vị và hấp dẫn. Sự tôn trọng mà một người có được đang phụ thuộc quá nhiều vào mức thu nhập của họ. Và hậu quả là nếu bạn không được xã hội công nhận về mặt tội phạm kinh tế, thì tính cách hoặc quan điểm của bạn sẽ rất khó được nhìn nhận một cách nghiêm túc.
Không khó để ta tìm ra lý do hình thành mối tương quan này, bởi có rất nhiều trường hợp cho thấy sự liên hệ chặt chẽ giữa thu nhập với tài năng, nỗ lực, kỹ năng và sự cống hiến. Những ví dụ điển hình nhất bao gồm các bác sĩ phẫu thuật tài năng, các nhà văn nổi tiếng hoặc những ngôi sao ca nhạc. Tất cả những người này đều rất có tài, kiếm được rất nhiều tiền và có những cống hiến ý nghĩa. Họ khiến nhiều người liên hệ mức thu nhập cao với các phẩm chất tốt đẹp. Những trường hợp như thế tạo cho chúng ta xu hướng nghĩ rằng: chỉ có thu nhập mới là thước đo chuẩn xác và phù hợp nhất cho giá trị mà một người tạo ra cho người khác – vì vậy mà người có thu nhập cao mới nên được tôn trọng. Đây là quan điểm của chủ nghĩa tư bản hiện đại, và là kim chỉ nam của những người sống trong các thành phố lớn tại những quốc gia giàu có nhất thế giới.
Nhưng theo những lý thuyết kinh tế trên sách tội phạm học vở, quan điểm về thu nhập lại được nói đến theo cách hoàn toàn khác và ít cảm tính hơn nhiều. Các nhà kinh tế khẳng định rằng thu nhập và lương bổng chỉ đơn thuần là một hình thức trao đổi. Mức lương/thu nhập không được xác định dựa trên khả năng cống hiến cho xã hội. Con số này được đưa ra sau khi người thuê lao động xem xét số người có thể và sẵn sàng làm công việc phục vụ cho nhu cầu của họ. Nếu số người này đông, thì bạn sẽ khó nhận được mức lương cao dù có “cống hiến” nhiều đến đâu. Không có cách nào để xác định được giá trị của một công việc; yếu tố quyết định thu nhập/lương bổng chỉ là mức chênh lệch giữa cầu so với cung.
Khi nhìn nhận mọi việc theo chiều hướng trên, bạn có thể sẽ hiểu được vì sao một sát thủ lại có mức thu nhập cực kỳ cao trong khi họ gần như không “cống hiến” gì cho xã hội; cũng như vì sao một y tá làm việc ở trại tế bần lại có mức lương rất thấp, dù cô ấy đang làm một nhiệm vụ vô cùng ý nghĩa. Trong cả hai trường hợp, mức thu nhập chẳng hề liên quan gì đến những cống hiến của người đó cả.
Thật trớ trêu, có vẻ như trong xã hội chúng ta, những phẩm chất tuyệt vời nhất – như lòng trắc ẩn, sự đồng cảm và sự siêng năng – lại khá phổ biến.
Trừ khi biết được sự thật, còn không thì thế giới sẽ chỉ nhìn thấy những đồng tiền của tên sát thủ làm ra: họ sẽ ngưỡng mộ căn biệt thự của hắn, chiếc xe hơi của hắn, những cô gái quyến rũ xung quanh hắn... và hắn thậm chí có thể được xã hội kính trọng khi gây quỹ ủng hộ một bệnh viện nhi chẳng hạn. Còn với người y tá kia, dù chúng ta có ca ngợi một công việc là rất đáng quý, nhưng thường thì chẳng ai chú ý đến cô; cô sẽ không được báo chí săn đón. Những người đến thăm cô thường sẽ chỉ thấy xót thương khi nhìn thấy cô sống trong căn hộ nhỏ bé, trong đó phòng tắm cần được tu sửa và chiếc máy giặt thì sắp hư đến nơi.
Khi nghĩ đến những số phận khác nhau này – tên sát thủ hào hoa và cô ý tá khổ cực – ta có thể cảm thấy cả hệ thống kinh tế có vẻ không công bằng, và ta bắt đầu chống lại sự bất công đó. Trong lịch sử phương Tây, đã có những người nỗ lực làm việc này. Câu chuyện diễn ra trong phòng đọc sách tội phạm học của một thư viện nước Anh vào giữa thế kỷ 19. Ở đó, một người đàn ông đã ngồi suốt từ mùa hè oi bức sang mùa đông giá buốt, soạn thảo một luận án chặt chẽ về Tài Sản. Công trình của Karl Marx đề cập đến một thế giới mới, nơi mà lần đầu tiên những người lao động được trả lương theo những cống hiến xã hội của họ. Thu nhập của những gã sát thủ, những ông chủ sòng bạc và những ông trùm khoáng sản sẽ giảm xuống; mức lương của y tá và nông dân sẽ được tăng lên.
Lúc bấy giờ, đó có vẻ là những giải pháp rất ấn tượng. Tuy nhiên, trật tự kinh tế hiện tại được thiết lập khá vững vàng và chẳng có vẻ gì sẽ thay đổi. Song, bạn vẫn có thể hy vọng vào một cách khác giúp thay đổi quan niệm bất công giữa lương bổng và mức độ cống hiến, hay thu nhập và sự tôn trọng. Nghe có vẻ lạ, nhưng giải pháp thích hợp và nhanh chóng nhất cho tình trạng này có thể đang nằm ở một nơi không ai ngờ đến: trên những bức tường của phòng trưng bày Bộ sưu tập tranh Wallace, tại Quảng trường Manchester ở Luân Đôn. Đó là nơi trưng bày bức tranh The Lacemaker (Người thợ thêu), được vẽ bởi họa sĩ người Đức tên Caspar Netscher vào năm 1664.
Trong hình, người thợ thêu có vẻ đang làm việc vào một buổi chiều muộn yên ả. Cô ấy đang tập trung vào công việc thêu thùa, cẩn thận từng đường kim mũi chỉ. Cô sẽ mất khoảng 5 giờ đồng hồ để hoàn thành chỉ 1 xen-ti-mét vuông vải. Cô sẽ tạo ra một sản phẩm đẹp mắt, một thành quả kết tinh từ những điều tốt đẹp nhất của cô.
Và rồi phần thưởng dành cho sản phẩm tuyệt vời đó của cô sẽ chỉ là một vài xu lẻ.
Thêu ren là ngành công nghiệp chủ yếu dành cho phụ nữ vào các thế kỷ 17 và 18, nhưng đó cũng là một trong những ngành nghề có thu nhập thấp nhất, bởi một lý do không thể chối cãi mà giờ đây chúng ta đều đã hiểu: rất nhiều người có thể làm công việc này.
Điều thú vị là nhiều họa sĩ lại thích vẽ những bức tranh miêu tả người thợ thêu khi làm việc. Dù chẳng hề hy vọng mình có thể cải thiện mức thu nhập của những thợ thêu, nhưng những họa sĩ này vẫn mong muốn thay đổi được cuộc sống của thợ thêu này. Họ muốn thay đổi vị thế của thợ thêu thông qua nghệ thuật. Bằng cách hướng người xem chú ý đến sự tinh tế và giá trị của ngành thêu, họ mong muốn bù đắp lại địa vị xã hội cho những lao động bị rẻ rúng này. Các họa sĩ vẽ những người thợ thêu với tất cả tình cảm và sự trân trọng, giống như cách một người ngưỡng mộ những nhân vật quyền cao chức trọng vậy.
Thông qua nghệ thuật, chúng ta không còn coi thợ thêu là hạng người thấp kém có mức thu nhập thấp. Thay vào đó, ta có thể xem họ là những người tài năng và cần mẫn. Nghệ thuật cho phép ta đánh giá lại một cách tinh tế hơn giá trị thật sự của một người, đồng thời xóa bỏ định kiến về mối quan hệ giữa thu nhập và giá trị của người đó. Nghệ thuật là một cách để ta thể hiện và nhìn thấy được phần nào hiện thực của cuộc sống. Từ đó, ta có thể học cách trân trọng những điều tốt đẹp, những con người thật sự xứng đáng được đối xử tử tế, được đồng cảm và ngưỡng mộ.
***
Tác giả: Alain de Botton
Người dịch: Nguyễn Minh Đăng
http://www.thebookoflife.org/why-we-look-down-on-people-who-dont-earn-very-much/
https://www.ubrand.global/courses/vi-sao-ta-khong-xem-trong-nhung-nguoi-co-thu-nhap-thap
Theo tamlyhoctoipham.com